Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6
Wstęp
stałaprzezJANKOWIAKskategoryzowanajako:I.Jawobecsiebie,B.Jajakoistota
psychiczna,B0.Mójumysł.Wśródzamieszczonychwtejgrupie328leksemów
znajdujesiękilkajednostekjęzyka,któresąobiektamimojegozainteresowania,
międzyinnymidomysł,domyślać,domyślaćsię,domyśleć,domyślićsię,dowiadywać
się,dowiedziećsię,duma,dumać,czarować,czarowny(JANKOWIAK,1997:16123).
Polskaleksykapochodzeniaprasłowiańskiegoodnosiłasięgłówniedorzeczyze-
wnętrznychwobecczłowieka.Wpodsumowaniupracyautorkawyjaśnia:nLudzie
wświetlesłownictwaprasłowiańskiegojawiąsięprzedewszystkimjakojednostki
fizyczne,aniepsychiczne.Takiobrazświataiczłowiekaprzekazujątakżeleksemy
prasłowiańskiewsłownictwieogólnym”(JANKOWIAK,1997:116).
NajnowsząpozycjąnatematsłowiańskiejleksykiintelektualnejjestartykułWie-
sławaBORYSIAwydrukowanywnLinguisticaCopernicana”(BORYś,2011:33151).
Autorrozpatrujewnimgenezęposzczególnychleksemówprasłowiańskichiich
pierwotnąsemantykę.ZgromadzonymateriałjęzykowypodzieliłBORYśna9grup.
Wobrębiekażdejznichumieściłwybraneleksemy,któreopatrzyłobjaśnieniamiety-
mologicznymi.Prześledziłtakżepochodzeniestaropolskichinnowacjileksykalnych,
pokazującichprasłowiańskiekorzenie.BadaniaBORYSIAwykazały,żeprawiecały
rozpatrywanydziałleksykimarodzimycharakter.
Zinnejperspektywypróbęcałościowegoujęciasłowiańskiejleksykiintelektu-
alnejpodjąłKazimierzMOSZYŃSKIwKulturzeludowejSłowian(MOSZYŃSKI,1929:
93197).Slawistawymieniadwiepodstawowenwładze”intelektu,którewzbudzały
uwagęSłowian:pamięćorazrozum.OprócznichwspominaMOSZYŃSKIowiedzy,
znawstwieimyśli,któretraktujerazemjakopodstawowenazwyludzkichzdolności
pojmowaniaisądzenia.
Pozawymienionymipublikacjamisłownictwomentalneniedoczekałosięszer-
szegoopracowaniadiachronicznego1,cosprawia,żejestonojednymznajsłabiej
zbadanychobszarówleksykidawnej.Celemniniejszejrozprawyjestpróbapomniej-
szeniaowejluki,czemumająsłużyćprzeprowadzonewpracycharakterystykiwy-
branejgrupywyrazównależącychdopolskiejleksykimentalnej.
Pojawiającesięwtytulepracyokreśleniesłownictwomentalnewymagapewne-
gouszczegółowienia.Wyrazmentalnyjestterminemtechnicznymfilozofiiumysłu.
Zaczętogostosowaćwlatach50.XIXwiekuwnaturalistycznychnurtachangloame-
rykańskiejfilozofiianalitycznej(BREMER,2010:19123).Wrozważaniachonaturze
umysłusformułowaniamentalnyużywasięprzymiotnikowo(stanmentalny,zjawisko
mentalne)orazrzeczownikowo(‘to,comentalne’)(BRINKMEIER,2009:165).
Potocznegopodziałuzjawisknafizyczneiumysłowedokonujesięintuicyjnie.
Chociażniedysponujemyżadnymikryteriamipodziału,jesteśmywstanieokreślić,
conależydosferyciała,conatomiastzwiązanejestznduchem”.Łatwość,zjaką
formułowanesąpotocznesądynatentemat,sprawia,żerozróżnienietychdwóch
1
Diachroniczniezostałyopracowanejedyniepojedynczeleksemy,np.baczyć‘uważać,zauważać,
uświadamiaćsobie;rozważać,zastanawiaćsię;rozpamiętywać,rozmyślać’(SStp)(PIOtROWSKA,2009).
