Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zastąpić-zastępować,zbić-zbijać.Zdarzasięjednak,żehasło
jestposzerzone,uzupełnioneohistoryczneformyjęzyka.Takjest
wprzypadkuarchaizmówfleksyjnych,np.:deszcz-dżdżu;ki-kiego;
lata-laty,leciech;oko-oczyma;si-siego,sio;słowo-słowy,słowie;
wilk-wilcyczywszy(stek)-wsze,wszech,wszem.Wtensposóbzo-
staływyspecyfikowanewsłownikuhistoryczneformyfleksyjnepo-
szczególnychleksemów.Wpublikacjiuwzględnionotakżewarianty
fonetyczno-ortograficzneróżnychwyrazów,np.:nieśpieszno//nie-
spieszno;oścież//roścież//rozcież;tynf//tymf;wotum//votum.
Wsłownikuprzywyrazachoobcejproweniencji,którenskostniały”
wzwiązkachwyrazowych,podawanesąwnawiasachinformacjeoich
pochodzeniu,np.:arka(łac.arcaCskrzynia’),borg(niem.Borg),czam-
buł(ukr.czambúłCobóztatarski’),pręgierz(niem.Pranger).Definicję
wyrazuhasłowegopoprzedzakwalifikatorchronologiczny.Wzwiąz-
kuzcharakteremsłownikazastosowanotrzyrodzajekwalifikacjiwy-
razóworazichform,tj.:archaiczny,przestarzały,historyzm5.Czasem
wyrazhasłowyopatrzonyjestdodatkowymkwalifikatorem,tj.prze-
starzałyalbopodniosły(przestarz.a.podn.),np.:łamaćsię,podzięka,
czyprzestarzałyalbopoetycki(przestarz.a.poet.),np.wybranka.Ma
tozwiązekzfaktem,żeniektóredawnesłowazmieniająswojąwartość
stylistyczną-zyskujązabarwieniepodniosłealbopoetyckie,czasem
teżżartobliwe,ironiczne.Dziękitemuprzedłużająoneswójżywot
wjęzyku.Zresztąutratażywotnościwyrazujestniezwykletrudnado
uchwycenia.Niełatwobowiemocenić,kiedydanywyraztraciżywot-
ność(ograniczasięzakresjegofunkcjonowania),kiedyodchodzinape-
ryferiejęzyka(jestużywanytylkowokreślonejgrupiespołecznej),kie-
dyprzechodzidoarchiwumjęzykowego(zanikajegofunkcjajęzykowa,
trafiadosłownictwapasywnego).Niepomagająwtymrównieżstoso-
wanewsłownikachjęzykapolskiegoodmiennepraktykiwocenielek-
sykinacechowanejchronologicznie.Różnesposobyjejkwalifikowania
tylkoproblempotęgują(por.stosowanekwalifikatorychronologiczne:
archaiczny,dawny,przestarzały,wychodzącyzużycia,historyzm).
5Mimozarysowanychwcześniejproblemówzwiązanychznacechowaniemchrono-
logicznymarchaizmówrzeczowychzdecydowanosięstosowaćwsłownikukwa-
lifikatorhistoryzm.
16
