Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
Osobowośćspołecznaiprocesjejkształtowania
Zarazemjednakkoncepcjabehawiorystycznabudziuuczonychwielekont-
rowersjiizastrzeżeńnietylkozewzględunato,żejejtwórcyodrzucająkoncepcję
człowiekaaktywnego,autonomicznego,działającegopodwpływemwewnętrznych
procesówpsychicznych;równieżdlatego,żebehawioryścisformułowalinowy
paradygmatnaukowy,zgodniezktórympsychologia,takjaknp.fizykaczybiolo-
gia,powinnabyćnaukącałkowicieobiektywną,analizującąrelacjemiędzyzjawis-
kamipodlegającymiobserwacji.Tymsamymceleminżynieriibehawiorystycznej,
zwanejteżtechnologiązachowania,niejestzmianastanówpsychicznychjednostki
(poczuciewiny,lęku,woli),leczmodyfikacjatychreakcjiczłowieka,któremożna
zaobserwowaćizmierzyć.
Należyprzyznać,żebehawioryścimajądużeosiągnięciawzakresieterapii
behawiorystycznejzarównowodniesieniudoreakcjidewiacyjnych,jakizachowań
ludzinormalnychwtypowychsytuacjachpracy,nauki,kontaktówinterpersonal-
nych.Pomijającwtymmiejscuanalizępodstawowychmetodskładającychsięnaten
systemterapii,wartozarazemwspomnieć,iżkoncepcjabehawiorystyczna,mimoże
wzbudzawielekontrowersji,jestdośćpopularnawwielukrajach,wtymrównież
utychpedagogów,którzyczęstouznają,żeczłowiekjestcałkowiciewytworem
okoliczności.Cociekawe,ideebehawiorystycznesądośćbliskiepoglądomwielu
ekonomistówczyhistoryków[Kozielecki1980,s.85].Zcałąpewnościąjednak
wkładbehawiorystówwrozwójnaukoczłowiekujestbardzoduży.Behawioryścinie
tylkoprzyczynilisiędoobaleniamituocałkowitejautonomicznościczłowieka,
niezależnegooduwarunkowańśrodowiskowych,alerównieżwsetkacheksperymen-
tówdowiedli,jakniewielkieznaczenie,wsensieregulacyjnym,makara,którą
stosujemywobecczłowieka.Tymniemniejzastąpieniemituoautonomiczności
człowiekadrugimmitem,dotyczącymmechanistycznegoobrazuludzkiegoza-
chowania,doprowadziłodosytuacji,wktórejpsychologowie–behawioryścinie
byliwstanieodpowiedziećnapytanie,jakkształtowaćosobowośćczłowiekabez
uciekaniasiędomanipulacji,indoktrynacjiiograniczaniasamodzielnościjednostki.
Koncepcjapsychodynamiczna
Koncepcjapsychodynamicznajestprzeciwieństwemomówionejwcześniejkoncep-
cjibehawiorystycznejzarównowobszarzepodstawowychtwierdzeńopisowych
iprojektujących,jakistosowanegoparadygmatunaukowego.Jejgłównitwórcy
—E.FrommiR.May,posługującysięgłówniemetodąobserwacjizakładali,iżna-
szezachowanieukierunkowywanejestpoprzezwewnętrznesiłymotywacyjne,wob-
rębiektórychbardzoczęstozachodzikonfliktiktóresąwzasadzienieświadome,co
powoduje,iżczłowiekjestnietyleistotąracjonalną(behawioryści),coniedoskonałą.
Zgodniezpodstawowymzałożeniemtejkoncepcjipsychologiawinnaskoncent-
rowaćsięnienazewnętrznychzachowaniachczłowieka,lecznapoznaniujego
osobowości,którazdaniemE.Frommastanowi:,,całośćwrodzonychinabytych
