Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
językiemnaturalnym.Uprawnionejestjedyniewskazaniesilnychpodobieństwpo-
międzymuzykąijęzykiem.
Semiotycznymwymiaremmuzykizajmowalisięteżm.in.Jean-JacquesNattiez,
EeroTarastiiNicolasRuwet.Coprawda,uwspomnianychautorówpojawiasię
pojęcie„językmuzyczny”,niemniejużywajągozpewnądoząostrożności,zuwa-
ginato,żeznaczeniamuzykisąmimowszystkoniecoinneniżtejęzykowe.Jak
zauważaEwaKofin,odwołującsiędoustaleńsemiologaBogdanaCazimira,„ba-
dania«językowości»muzykisąszczególnietrudne”,a„modelelingwistycznede
Saussure’aokazałysięniewystarczającekutemu,bymócorzekaćo«językumu-
zycznym»”(Kofin1991:69).Wobrębiebadańnadszerokopojętąsemioząmu-
zycznąistniejezatemwieleproblemówiniejednoznaczności,choćbywzakresie
tego,jakdefiniowaćjęzykmuzycznyorazwjakisposóbrozumiećjegoodniesienie
dojęzykajakotakiego(tupojawiasięsporoniespójnościwśródsemiologów,którzy
przyjmująwieleróżnychdefinicji).
Ustalenie,czymdokładniejestjęzykmuzyczny,okazujesięzatemnaderskom-
plikowane.Możnajednakwyodrębnić–zaEwąKofin(tamże:70–106)–kilkapod-
stawowychstanowiskukazującychistotęjęzykowościmuzyki.Popierwsze,jestto
założenie,zgodniezktórymmuzykamafonemy.Szczególnieznaczącesątuba-
daniaLudwikaBielawskiegozwiązanezposzukiwaniamiodpowiednikówfonemów
wmuzyceorazichcechdystynktywnych.Podrugie,jesttoprzekonanie,żemuzyka
posługujesięswoistymsłownikiem,zapomocąktóregomożliwajestkomunikacja
muzyczna.Niechodzitujednakosłownikwsensielingwistycznym,leczotakiezna-
czenia,którewłaściwesąkodommuzycznym.Wtymprzypadkuinteresującejestna
przykładbadanietzw.lejtmotywów,szczególniewodniesieniudoWagnerowskiego
językamuzycznego.Cowięcej,jakzauważaNattiez,Wagnerowskielejtmotywy
sąprzykłademistnieniatakichzależnościmiędzyznaczącymiznaczonym,jakie
występująwjęzyku.Potrzecie,jesttostanowisko,zgodniezktórymmuzykato
systemsyntaktyczny.NaprzykładwświetlezałożeńJurijaŁotmanamuzykajest
konstruktemsyntagmatycznym,a„znaczeniamuzykipowstająwwynikuprzeko-
dowańwewnętrznychsystemu,atakieprzekodowaniaowocująznaczeniamitypu
syntagmatycznego”(tamże:87).
WpodobnymduchumuzykaopisywanajestuNattieza,gdyż„każdyutwórmu-
zycznytosystemintegralny,posiadającywłasnąsemantykę,syntagmy,syntaksę,
ajegofonologia–paradygmaty”(tamże).Nattiez(1990)wychodzizatemodteorii
semiotyki,koncentrującsięnapojęciuznaku.Wszczególnościważnajestdlaniego
tradycjamyśleniadeSaussure’a(rozróżnienietego,coznacząceiznaczone)oraz
Peirce’a(semiologiakomunikacji,relacjamiędzynadawcąiodbiorcą).Jakzauważa
MaciejJabłoński(1990:48),
kontynuującrozważaniadotyczącenaturyowychznaczeńmuzycznychoraz
odwołującsiędopropozycjiitezPeirce’owskiejfilozofiiznaku,Nattiezsuge-
ruje,jakobyposzczególnymznaczeniom(muzycznym)odpowiadałyelemen-
tynieskończonegołańcuchainterpretantówłączącychznakzodpowiednim
obiektem,czyli–wnaszymprzypadku–zrzeczywistościąpozamuzyczną.
IstotąrozważańNattiezajestwięcpytanieonaturęsemiotykifaktumuzyczne-
goorazotzw.uniwersaliamuzyczne.Poszukującsemiotycznychwalorówmuzyki,
1.3.CZYISTNIEJEMUZYCZNYJĘZYK?
25
