Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JózefaBałachowicz
kultury.Szkołaniesprzyjanauceaniniewspierasprawiedliwościspołecznej,
wzmacniaraczejstratyfikacjęspołecznąizapomocąuzyskanychdyplomówuprzy-
wilejowujenarynkupracy.Opisującszkołę,Illich(2010,s.67)odwołujesiędo
jejfunkcjiicechukształtowanychwnowoczesności,takichjak:nadzór,selekcja,
indoktrynacja.Autordemaskujemityirytuałyzwiązanezprocesemnauczania
ipomiaremefektówczykonkurencyjnościąjakoźródłempostępu.Wkażdymrazie
swojąkoncepcjęodszkolnieniaspołeczeństwaIllichbudujenakrytyceszkołyizna-
nychnamjejtradycyjnychcech.Proponujeodejścieodszkołyinstytucjonalnej,
którąokreślajakoinstytucjęmanipulacyjną(Illich,2010,s.105),wkierunkutwo-
rzeniasieciedukacyjnych.nPotrzebujemynowychsieci,dostępnychwszystkimod
zarazizaprojektowanychtak,bypromowaćrówneszansenauczeniesięinaucza-
nie”(Illich,2010,s.139).
Wlatach70.XXwiekudoedukacjiodniósłsięAlvinTofer(1998,s.391-392)
wznanejksiążceSzokprzyszłości,stwierdzając:
Najostrzejkrytykowanecechywspółczesnegosystemukształceniaiwychowania:
stosowaniesurowejdyscypliny,umasowienieistandaryzacja,sztywnysystemsadza-
niawławkach,łączeniewgrupy,podziałnaklasyiwystawianieocen,autorytarna
rolanauczyciela-sprawiły,żesystemmasowegokształceniaiwychowaniastałsię
takskutecznyminstrumentemdobregoprzystosowaniadożyciawspołeczeństwie
owychczasów.
Równieistotneznaczeniewbadaniachnadedukacjąmiałozastosowaniekon-
cepcjiMichelaFoucaultawnaukachspołecznychihumanistycznych,wtymrów-
nieżwbadaniachedukacyjnych.ChociażsamFoucaultwswoichpracachniebył
bezpośrednioukierunkowanynaproblematykęedukacji,tezystawianeprzeztego
filozofaodlat60.XXwiekusąnadalinspirująceipłodnepoznawczodlapróbopisu
irozumieniaprzeszłejiwspółczesnejpraktykiedukacyjnej.Szczególniezastoso-
wanieinoweodczytanietakichkategoriijakwiedza-władza,dyskurs,dyspozytyw
czyurządzaniestałysiępłodnedlapedagogikiwobszarzehistorycznym,filozo-
ficznymimetodologicznym.TomaszSzkudlarek(1997,s.317)wtekścienatemat
metodologicznychkonsekwencjizastosowaniamyślipoststrukturalnejwbada-
niachnadedukacjązauważa,żepojęcianwładzy”inwiedzy”sącentralnymikate-
goriamimyśleniapedagogicznego:nPrzezwiedzęwładzawpisujesięwtkanki
podmiotowości,wciało,wobyczaje,przekonaniaipraktykicodziennegożycia.
Kontrolazewnętrznaprzekształcasięwsamokontrolę,politykawpedagogikę,wie-
dzautożsamiasięzwładzą”
.Tenkrótkicytatzakreślaistotę,celeiumiejscowienie
efektówpraktykedukacyjnych.Awięcpoststrukturalnezwierciadłoprzystawione
doobliczaszkołyodkryłonpodwójnedno”działańszkoły,jejmechanizmytwo-
rzeniapodmiotowościirealizacjępolitycznychzamierzeńwładzywinstytucjonal-
nymkształceniu.Wkażdymrazieteoretycznaikrytycznakonceptualizacjapro-
cesówedukacyjnychbazującanaFoucaultowskichkategoriachpokazujepułapki,
22
