Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
42|spóromiędzywojennąkulturępolsko-żydowską
autorapozwalająlepiejwniknąćwdziejetowianizmu,awięctakże
wdziejewybitnychpolskichromantykówzwiązanychzTowiań-
skim.TeksttylkopozornietraktujeoGoszczyńskim,autorudowad-
niaraczejWwielkość”judaizmu5.Brandstaetterpokazuje,jaknaj-
więksitwórcyemigracyjni,poszukującwyżynduchowych,sięgają
dodoświadczeńreligijnych:WZtychpamiętnikówGoszczyńskiego
[…]wyłaniasiękunamduchoweobliczeruchureligijnego,który
dziękisprzyjającymwarunkompolitycznymzdobyłsięnataksu-
gestywnądeifikacjęnarodu,jakąpozanarodemżydowskimnie
przeżyłożadneskupienieludzkie”6.
Autorytetreligiiikulturyżydowskiejmatudecydująceznacze-
nie,chrześcijaństwobowiemniezostałoprzedstawionejakoprze-
ciwnejudaizmowi,jakchciałowielunacjonalistówpolskich,ale
jakojegokontynuację.ZtakiejperspektywyMickiewicztopoeta,
któryrozumiałkulturężydowskąibyłjejobrońcą:WWmyślzgod-
nejtezyMickiewiczaiTowiańskiego,jednymzgłównychczynni-
ków,nadającychspecyficznykolorytduchowyreligiichrześcijań-
skiejitowianizmowi,był–judaizm.Judaizmjestnieśmiertelny.
Istniejewieczniejakonaczelnymotywczłowieczejetyki,objawio-
nejprzezBóstwo.Jednymzkolejnychwyrazówjudaizmubyłana-
ukachrześcijańska;Chrystus–wedługreligijnychpojęćMistrza
ijegoZastępcyAdama–byłdoskonałąemanacjąmyślireligijnej
objawionejwksięgachStaregoZakonu,nigdyzjudaizmemnie
walczył,jedyniebyłjegodopełnieniem.«ŻadenNowyZakonSta-
regonieobala–powiedziałMickiewiczwKoleTowiańczykówdnia
2lipca1843–alegopodnosiojedenszczebelwyżej»”7.
Goszczyński,wedługopiniiBrandstaettera,któryprzyjąłteidee,
zrozumiałwielkośćjudaizmu,anienapisanypoematpotwierdza
tylko,żejegodojrzałośćwrozumieniudoświadczeniareligijnego
wzrastałapodwpływemautoraPanaTadeusza.Pisarznapodstawie
chaotycznychnotatekrekonstruujegłównywątekpoematu:Jezus
ginącyzrąkrzymskiegożołnierzamiałreprezentowaćideęposłan-
nictwanarodużydowskiego,arzymskaracjastanubyłabysymbo-
lemantyjudaistycznegoświatopoglądu8.Tezaartykułuwydajesię
przejrzysta:albojesteśkontynuatoremWkultury”rzymskiej,albo
stajeszpostronieJezusa,tymsamymszanujeszwybranieIzraela
–takrozumielitęalternatywęMickiewicz,aponimGoszczyński.
