Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.Wprowadzeniedoproblematykiprzestępstwaiwiny
I.1.4.Psychologiczneujęciewolnościwoliapojęciewinywprawie
karnym
Wtymduchuwartowzwartejformieprzedstawićopracowania,które
zpsychologicznegopunktuwidzeniazajmująsięproblematykąwoli,
iskonfrontowaćjeztymi,któredotycząprzyczynowości.Zaznaczyćprzy
tymnależy,zewzględunatematniniejszegoopracowaniaponiższezesta-
wieniebędziemiałocharaktermożliwieokrojony,leczwmoimprzekonaniu
tworzyononiejakotłodladalszychdywagacjiirozstrzygnięć.Wpierw
przypomniećnależy,jakrozumianopojęciewolnościwoliwokresiekońca
XIXstuleciaipierwszejpołowyXXwieku,ajakrozumianejestonoobecnie.
J.Ochorowicz,rozpatrującspórpomiędzydeterminizmemaindetermini-
zmem,zwróciłuwagęnapotrzebęrozróżnieniadwóchpojęć,amianowicie
wolnościosobistejiwolnościwoli.Pierwszaoznaczamożliwośćpostępowa-
niaczłowiekawedługwłasnejwoli,oilemunatopozwalająograniczenia
zewnętrzne,dojakichzaliczyłprawoiwszelkieprzeszkodyzzewnątrzsta-
wianeprzeznaturęlubinnychludzi,zaśwolnośćwolitojużwocenieautora
sprawaczystopsychologicznaiistnienieograniczeńzewnętrznychniema
dlaniejżadnegoznaczenia.Autortenwskazuje,żeludziemogąprzeszkodzić
sprawcyzabić,aleniktmuniemożeprzeszkodzićchciećzabić.Psycholog
upatrujezatemwolnościwoliniewtym,czypodmiotmamożliwośćdziała-
nia,jeślichce,alewtym,żemożeonchciećdziałać,chociażniemaprzyczy-
ny,zktórejbytochceniewypływało20.Wolnośćwoliwidziautorwwolności
chcenia,aniewwolnościdziałania.Idącdalej,stwierdza,żewolnośćwoli
leżyniepomiędzywoląaczynem,leczpomiędzytym,copoprzedzawolę,
asamąwolą.J.Ochorowicz,analizującpracepisarzywcześniejszych,wska-
zujem.in.napoglądyPlotyna(żyłwlatach205-270r.n.e.),którypodjął
rozważania,czynależyuważaćzawolnątakąwolę,któradziaławzupełnej
zależnościodswejprzyrodzonejnatury,iwskazuje,żegdybytakuważać,
toiogieńmiałbywolnąwolę,ponieważdziaławzupełnejzgodziezeswoją
istotą21.Dalejdodaje,żeniewolnymiczyninastakżeprzymuszewnętrzny,
iprzytaczakonkluzjePlotyna,nrozumnaszposiadawolnośćiniezależność,
20J.Ochorowicz,Owolnościwoli,Warszawa1871,s.57-58.
21J.Ochorowicz,Owolności...,s.65.
30