Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.Wprowadzeniedoproblematykiprzestępstwaiwiny
naczyny,którychpopełnienieupoważniapaństwodokaraniaichspraw-
ców15.Dalejautorwskazuje,żezpunktuwidzeniateoriiF.vonLisztaową
władzękarzącąnależypozostawićsądom,dającimmożliwienajszerszą
swobodędziałania,żebywkażdymszczególnymprzypadkuwolnoimbyło
chwycićsięmożliwienajskuteczniejszychśrodkówkarzących,podobniejak
lekarzwodniesieniudopacjentaniejestskrępowanyżadnymizgórymu
narzuconymimedykamentami16.E.Krzymuskikonkluduje,żewówczas
prawokarnenieróżniłobysięodinnychprawchroniącychobywateliprzed
niebezpieczeństwamiiutraciłobyswojątożsamośćwsystemieprawa.Taki
zarzutnależyjednakuznaćzaniesłusznychoćbyiztegopowodu,żenadal
głównymprzedmiotemzainteresowaniapozostałybyprzestępstwoijego
sprawca.WmojejocenieteorięF.vonLisztanależyinterpretowaćwten
sposób,zwracaonauwagęnamotywydeterminująceludzkiezachowanie,
którychwystąpieniewarunkujezaistnieniezdarzeniaprzestępnego.Mówienie
oswobodzieiwolnościczynuwodniesieniuwłaśniedoprawakarnegojest
zasadnetylkowtedy,gdymotywyprzestępstwapochodząodsprawcyjako
osobyludzkiej,tozaśzachodziwówczas,gdymamydoczynieniazjego
poczytalnością(dziśrozumianąjakozdolnośćsprawcydobyciapodmiotem
przestępstwa)izpoczytnościąjegoczynu(dziśrozumianąjakoobiektywna
przypisywalność)17.
Zpunktuwidzeniadalszychrozważańteoretycznapodróżwsteczdomo-
mentu,gdyzaczęłasiękształtowaćodrębnośćwanalizieznamionprzedmio-
towychipodmiotowych,maniezwykleważneznaczenie,gdyżpozwala
wyraźniezaznaczyćróżnicewrozumieniupojęciamożliwości,jakojęzyko-
wegozapisuodwołującegosiędoideiwolności,nadwóchwymienionych
płaszczyznachinterpretacyjnych.Rozróżnieniepojęćpoczytnościipoczytal-
nościjestwynikiemewolucjipoglądówwkarnistyce.Rozważaniakarnistów
poszływdwóchkierunkach.Pierwszydotyczyłwolnościsamegosprawcy,
wtymwolnościpewnegofenomenusterującegosprawcą-jegowoli,
wznaczeniukryminalnym,drugizaśodnosiłsiędopoczytnościczyinaczej
przypisywalnościjegoczynu.Dalszaewolucjapoglądówwskazuje,żeoile
15E.Krzymuski,Determinizmipoczytanieprzestępstwwświetlenajnowszychbadań,Czas.Pr.
iE.1900,t.1,s.35-36.
16E.Krzymuski,Determinizm...,s.36.
17PojęciepoczytalnościczynuwyróżniłJ.PaygertwewstępiedoswojejpracyZasadynaukiowy-
łączeniupoczytania,Lwów1909,s.17-18.
28