Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dYSKURSISTRATEGIAWEWSPÓŁCZESNYCHNAUKACHHUMANISTYCZNYCH
21
nietylkowjęzykuogólnym,lecztakżewnaukach(wfilozofii,filmoznawstwie
ijęzykoznawstwie)12,atymsamymnajegointerdyscyplinarnycharakter.Rze-
czywistośćdyskursywnajestrzeczywistościąwytwarzanąnakształtrozmowy,
dyskusji–światempłynnymiprocesualnym,zawierającymodniesieniadoze-
wnętrznychwarunków,wktórychsięodbywa.
Odmiennyjeststatusleksykalnysłowa„dyskurs”wjęzykuangielskim,wktó-
rymzadomowiłsięznaczniebardziejifunkcjonujewszerszymzakresie.Podsta-
wowaróżnicamiędzysposobemdefiniowaniaanalizowanegoleksemuwpolskich
iangielskichsłownikachogólnychsprowadzasiędodwóchwłaściwości.Angiel-
skiesłowniki„dyskurs”odnoszązarównodokomunikacjiustnejjakipisanej,
podczasgdypolskieopracowaniawyraźniejwiążągozsytuacjąmówioną.Poza
tymangielskieźródładefiniują„dyskurs”wprostjakooficjalne,poważneiupo-
rządkowanewystąpienie13,tymczasemwpolskichsłownikachcechyteujawniają
sięconajwyżejimplicytnie.Dopierookreśleniasynonimicznedladyskursu,takie
jak„rozprawa”,„dysputa”konotująpowagętematuisposobuwykonania.
Innyaspektznaczeniowy„dyskursu”uwzględniająpolskieopracowaniaen-
cyklopedyczne14,definiującegojakospecyficznytyprozumowanialubmyślenia,
rzadziejwypowiedzi,którychistotąjestdążeniedookreślonegocelupoznaw-
czegopoprzezpośrednieoperacjemyślowe,odmienneodspostrzeżenialubin-
tuicji;operowanierzeczowymi,konkretnymiargumentami15.Znaczenietościśle
związanejestzeznaczeniemderywatuprzymiotnikowego„dyskursywny”,który
wnajstarszymprzywoływanymsłownikuposiadadefinicjęodwołującąsiędo
znaczeniautrwalonegowfilozofii,tj.„dyskursywny–zapomocąpojęć,niein-
tuicyjniepomyślany,zrozumiany,dającysięobjaśnić”(SJP1900,t.1,623).Po-
znaniedyskursywne,wprzeciwieństwiedoprostychaktówpoznawczych(np.
intuicji),jestlogicznymrozumowaniempolegającymnadochodzeniudojakiegoś
12Wfilozofii„dyskurs”to–„rozumowaniezmierzającedocelupoznawczegopoprzezogniwa
pośrednie,logiczniezesobąpołączone”,wfilmoznawstwie–„podmiotowyaspekttekstufilmowe-
go,zdarzeniekomunikacyjnerozgrywającesięinterpersonalniemiędzyautoremiwidzemnapozio-
mieopowiadaniafilmowego”,wjęzykoznawstwie–„systemowyrepertuarśrodków,reguł,zasad
służącychzwłaszczajakonarzędziepozasemantycznejinterpretacjijęzykowegoobrazuświata”.
Por.PSWP(1997,t.10,71).
13Np.„writtenorspokencommunicationordebate”(CompactOxfordEnglishDictionary),
„formalandorderlyandusuallyextenderexpressionofthoughtonasubject”(Merriam-Webster
OnlineDictionary),„seriousspeechorpieceofwriting”,(EncartaWorldEnglishDictionary).
Por.kolejnostronyinternetowesłowników:http://www.merriam-webster.com/dictionary(dostęp:
20.10.2009);http://www.askoxford.com/concise_oed/discourse(dostęp:20.10.2009);http://encar-
ta.msn.com/encnet/features/dictionary(dostęp:20.10.2009).
14Terminunienotująnajstarszeźródła,np.Encyklopediapowszechnazilustracjamiimapami(1899).
15Takieujęcieobecnejestzarównowstarszych,jakinowszychopracowaniachencyklope-
dycznych.Por.np.Leksykonilustrowany(1934,482),Britannica.Edycjapolska(1999,t.10,115),
EncyklopediaPWNwtrzechtomach(1999,t.1,521).
