Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dYSKURSISTRATEGIAWEWSPÓŁCZESNYCHNAUKACHHUMANISTYCZNYCH
23
dopierowpracachpochodzącychzXXIwieku,zwłaszczatych,którezajmująsię
komunikacyjnąinterpretacjąposługiwaniasięjęzykiem21.Obszernewyjaśnienie
zawieranp.Słownikterminologiimedialnej(2006,40–41),wktórymdyskurszdefi-
niowanyjestjako„zespółzachowańjęzykowych,którychtreśćiformauwarunko-
wanesąkoncepcjamipoznawczymicharakterystycznymidladanejepoki,danego
typukomunikacji,danegorodzajudziałalności,atakżepraktycznymiwarunkami
formułowaniawypowiedzi(ktomówi,dokogo,wjakimceluiwjakiejsytuacji)”.
Autorsłownikawychodziodrozumieniedyskursuwfilozofii–wznaczeniunoto-
wanymprzezencyklopedie[przyp.A.M.]–jakorozumowaniazmierzającegodo
swegocelupoznawczegoprzezogniwapośrednie,powiązanezesobąlogicznie.
Następniezwięźleopisujeużycieterminuwjęzykoznawstwie,socjolingwistyce
iszerokorozumianejnaucenadkomunikacjąimediami.Charakteryzująctermin
wkontekściejęzykoznawczym–nawiązujedokulturowejkoncepcjiJaninyLa-
bochy(nieprzywołującjejnazwiska)–któradyskurssytuujepomiędzysystemem
językowymajegorealizacjąwkonkretnychaktachmowy.Takrozumianaanaliza
dyskursubadanormyistrategie,stosowaneprzytworzeniutekstuiwypowiedzi
natleokreślonychwzorcówspołecznychikulturowychorazkonwencjigatunko-
wych.Wsocjolingwistycetermin„dyskurs”odnoszonyjestdointerakcjispołecznej
dokonującejsięprzyudzialejęzyka(widaćtuwyraźnienawiązaniedosocjolin-
gwistycznejkoncepcjiS.Grabiasa)22.Zkoleizanajbardziejużytecznedlabadań
nadkomunikacjąimediami–autorwspomnianegosłownikauznaje–filozoficzną
koncepcję„dyskursu”XX-wiecznegofrancuskiegofilozofaM.Foucaulta,który
dowodził,żedyskursy–ściślezdeterminowaneprzezokolicznościspołeczneihi-
storyczne–sądziałaniamispołecznymi,przezktórepodmiotmożeakceptować
dominującąwdanymspołeczeństwieideologięlubsięjejprzeciwstawić.
dyscyplinnaukowych.Spośródźródełjęzykoznawczychbrakujehasłam.in.wSłownikutermi-
nologiijęzykoznawczej(1970),Podręcznymsłownikujęzykoznawstwastosowanego.Dydaktyce
językówobcychA.Szulca(1984),Encyklopediijęzykapolskiego(1994),Encyklopediijęzykoznaw-
stwaogólnego(1999).Możnaprzypuszczać,żepowodemtegojestsilnywpływjęzykoznawstwa
strukturalistycznego,zgodniezktórymnajwyższympiętremorganizacji(ponadzdaniem)jesttekst.
JedynymiznanymiautorceXX-wiecznymiopracowaniamispecjalistycznymisąpozycjeteore-
tycznoliterackie.Np.SłownikterminówliterackichS.Sierotwińskiego(1986,61)definiuje„dys-
kurs”jako:„przedmowęlubrozmowę,wktórejrozwijasięrozumowanie,logicznąargumentację”,
słownikotymsamymtytuleJ.Sławińskiegoiin.(1988,105)podajedwaznaczenia:tradycyjne
(„wypowiedźzrygoryzowanalogicznie,operującaargumentacją,traktowanajakoprzeciwstawienie
wypowiedzi,wktórejdominująelementyperswazyjnelubekspresyjne”)ijęzykoznawczewkon-
cepcjiÉ.Benveniste’a(„typwypowiedzi,wktórejuzewnętrzniasiępodmiotmówiący”).
21JednymzpierwszychXXI-wiecznychopracowańzawierającychanalizowanyterminbyłSłow-
nikbibliograficznyjęzykoznawstwaogólnegoipolonistycznegoautorstwaJ.Wawrzyńczyka(2001).
22Słowniksocjologiiinaukspołecznych(2005)hasło„dyskurs”łączyz„analiządyskursu”
ibardzoogólniewyjaśnia,żesocjologicznaanalizadyskursuskupiasięnaodsłanianiuszerszych
związkówstrukturalizującychcałeteksty.PrzywołujetakżeFoucaultowskitermin„formacjidys-
kursywnych”.
