Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Innyipedagogika:doświadczenieinnościirelacjazInnymjakoistotnekategorienaukowychowaniu
33
formalnegocharakteruidającychsięzastosowaćwróżnychobszarachwie-
dzy,którestająsięwłaśniekategoriami.Ichapriorycznycharakterwiąże
sięzfaktem,iżjęzykjakimjeokreślamytworzyswegorodzajuflświatza-
stany”,wpewiensposóbjużnazwanyizdefiniowany3.Jestonazatempo-
jęciemzmiennym,odnoszącymsiędouwarunkowanychczasowozdarzeń,
umożliwiającymintelektualnynamysłnadrzeczywistością.Kategoria,jako
językowookreślonastrukturapolisemiczna,pełnidwojakąfunkcję.Zjednej
strony,wyznaczającproblemyiukierunkowującmyślenie,kształtujepole
teoretycznychdociekań,zdrugiejnatomiastsamastanowicentralnyele-
mentowegopola,stającsiętymsamymtakżeprzedmiotemnamysłunad
rzeczywistością,którąstrukturyzuje4.Odwołującsiędotakiegosposobu
rozumienia,możnapowiedzieć,żezbiórpewnychpowszechnieprzyjętych
kategoriiopisującychdanąsferęrzeczywistości,wrazzodpowiadający-
miimsposobamimyśleniaipoznawaniaowejrzeczywistości,wyznacza
wdanymczasieiwarunkachprzedmiotzainteresowańdanejdyscypliny
naukowejorazróżne,obecnewniejnurty.Przyczym,należyzaznaczyć,iż
kategorieniosąwsobiepotencjałzmiany,czyniącmożliwązarównotrans-
formacjępolabadawczegoipojawianiesięwnimnowychproblemóworaz
obszarów(azateminowychkategorii),jakisposobówkonstruowaniawie-
dzy.Możejednaktakże,jakozastygływjęzykuiutrwalonysposóbmyśle-
nia,więzićmyśliuniemożliwiaćpodejmowanienowychproblemówbądź
ujmowanieichwodmiennejperspektywie,stanowiącswoistąprzeszkodę
wrozwojuokreślonegoobszaruwiedzy.Precyzjaiścisłośćwzakreślaniu
granicznaczenianaukowychpojęćiterminówmożedawaćtymczasową
iluzjęstabilnościiporządkubudującegosiłędanejdyscypliny,leczjakza-
uważaB.Skarga,flzmiennośćjestfaktem”,wynikającymzodrzuceniawia-
rywsłowo,któreposiadamocabsolutną.OdwołującsiędoHeglowskiej
ideidialektyzacjipojęciajakoźródłajegoruchu,możnadostrzec,iżzmiany
znaczeńpojęćikategoriidokonująsięwobszarzenapięćmiędzyogólnością
iszczegółowością,określonościąinieokreślonością,azwłaszczawswoistej
grzeidentycznościiróżnicy,stanowiącitworzącprzestrzeńdlanowych
myśliikoncepcji5.
Pojęciekategorii,jakrozumiemjetutajodwołującsiędoanalizydokona-
nejprzezB.Skargę,stanowipewnegorodzajupunktywęzłowe,wktórych
ogniskujesięrefleksjanaddanąsferąrzeczywistościspołecznejikulturowej,
3Tamże,s.106in.
4Tamże,s.108.
5Por.tamże,s.113-115.Zakwestionowanieprzekonańcodomożliwościobiektywnego
iwrezultacieprawdziwegopoznaniaiopisuświatadokonaływsposóbszczególniewyrazisty
współczesneprądymyślowe,jakpostmodernizmczypoststuktralizmipracetakichautorów,
jakJ.Lyotard,J.Derrida,M.Foucault.
