Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DawidMariaOsiński
przejściowościiprzełomowościjakokomponentyepickościwyróżniał
wswychtekstachkrytycznych.
WZnaczeniupośrednictwawmetafizyceżyciazbiorowegoopublikowa-
nymnałamach„Prawdy”w1910roku(nr:39,40,41,42)napoczątku
swoichrozważańLeśmianzwracałuwagęnaistotęrozróżnienianatury
twórczej(życiatwórczego)inaturystworzonej(życiastworzonego),poję-
ciowościodpozaintelektualnegodoświadczenia,cechy„panteistyczności”
wczłowiekuijegosposobiedoświadczania(tu:poznawania)świata,by
wreszcieuzależnićistotęnaturytwórczejodswoiścierozumianego„cza-
surozszerzonego”,wktórympartycypujeczłowiektwórczy21.WRytmie
jakoświatopoglądzieopublikowanymrównieżnałamach„Prawdy”w1910
roku(nr43)„wszelkąprawomyślnośćlogikiicodziennośćprozy”22nisz-
czy-jakdowodził-buntiswawolaopartanarytmiejakoświatopoglą-
dzietwórczym,dającymnietylenakazy,ilepierwotnąswobodęruchów
iwyborówartystycznychwpoezji.WszkicuZrozmyślańoBergsoniena
łamach„NowejGazety”opublikowanymw1910roku(nr:366,368,375,
377)pisałopoznawaniużyciawdanejcałości,figurzehomofaber,słynnej
ścianiezbudowanejprzezImmanuelaKantawzwiązkuzformułą„rzeczy
samejwsobie”oddzielającejświatzmysłowyczłowieka,wreszcieoczasie
nieruchomymintelektuiwieczniezmiennymczasieintuicji,którapodle-
gaspontanicznejzmianieiprzemianom.Dlatego,odwołującsiędohera-
klitejskiejformuły,wyznał:
Pantarei-otoimiętegoczasu.DuchognistejpamięciHeraklitaunosisięwtej
chwiliponadnaszymigłowami.Wiecznatwórczośćinieprzewidywalnośćjest
cechążycia.NiemaszAbsolutu.Ajeślijest,toniepozanamiiniewnas,lecz
przednami,wnieprzewidzianychoddalach,jakocośdozrobienia,dostwo-
rzenia,doutwierdzenianaziemi.Wyczucietegoczasu,tegopotokużyciajest
udziałemnieintelektu,leczinstynktu23.
Leśmianpróbowałwpierwszymtomiepoetyckimująćwrażeniowość
doświadczaniaświata.Jegotechnikapoetyckawynikałazprzemyślenia
zasadbergsonizmuzintuicyjnościąiinstynktownościąjakonaczelny-
mikategoriamipoznawczymi(przeciwnymiintelektualnemumyśleniu),
czesny.Oeseistycepoety,Kraków2000,zwł.2.2.LeśmianiBergson.Dynamika,niesubstancjalność
iirracjonalnośćświata,s.20-24;częśćrozdz.3.1.Człowiekjako„ślad”.Niesubstancjalnaantropo-
logiaLeśmiana,s.30-38.Zob.także:M.P
.Markowski,rozdz.Rytmjakoświatopogląd,Nagłość
[w:]tenże,Polskaliteraturanowoczesna.Leśmian,Schulz,Witkacy,Kraków2007,s.95-97,113-114.
21B.Leśmian,Znaczeniepośrednictwawmetafizyceżyciazbiorowego[w:]tenże,Szkicelitera-
ckie,oprac.iwstępJ.Trznadel,Warszawa1959,zwł.s.45-51.
22B.Leśmian,Rytmjakoświatopogląd[w:]tenżeSzkiceliterackie,s.66.
23B.Leśmian,ZrozmyślańoBergsonie[w:]tenże,Szkiceliterackie,s.37.
30
