Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Podróżdo„niewiem”
17
zumieć”jestwyrazemtejpodstawowejtrudności.Nawetwprzypadku
Nauki(Dharmy)Buddymówisię,iżcoprawdawszystkoto,coBudda
głosił,niejestwiarą,lecznauką,awięcpodlegaweryfikacjistosowa-
nejdotwierdzeńnaukowych7,niemniejjednaknasamympoczątkuko-
niecznajestchociażbyminimalnawiarawto,żeśrodkiproponowane
przezBuddęsąskuteczne.
Innymrodzajemniewiedzy,jakimnależysiętuzająć,jestiluzja.
Poleganaprzypisywaniuczemuśnieposiadanejprzeztocośnatury,
aspektów,właściwościlubsposobuegzystencji.Wwielukoncepcjach
filozoficznychiteologicznychzłudzeniestanowiniesłychanieważną
kategorię,zarównoepistemologiczną,jakiontologiczną.Wpierwszym
przypadkupodmiotpoznającypogrążonywiluzji(błędziepoznaw-
czym)mazazadaniepozbyciesięjej,costanowiwarunekosiągnięcia
wartościprawdy,jaki–jeżelichodziopoznaniewyzwalające–po-
zbywającsięzłudzeń,osiągazbawienie.Ontologicznywymiariluzji
ujawniasięzaśwkoncepcjachtraktującychzłudzeniejakoszczególny
sposóbegzystencji;iluzjajestwnichrodzajembytu,alebytumniej
realnego,bardziejzabarwionegonicościąniżbytźródłowyisamoist-
ny8.Zdarzasię,żeaspektepistemologicznyiontologicznywiążąsię
zsobą,jaktomamiejscenaprzykładwindyjskiejwedancie,wktórej
kosmologicznympoczątkiemiluzji(rozumianymjakobłędnasamo-
identyfikacjabytuabsolutnego)jest„odchylenie”(adhyâsa)działania
mocy(śakti)Absolutu(brahman),któretoodchyleniewwymiarze
antropologicznymujawniasięjakometafizycznaniewiedza(avidyâ).
Światutworzonydziękidziałaniutejmocyjestiluzorycznymświatem,
alejednocześniestanowiwyrazprocesusamopoznaniajaknajbardziej
rzeczywistegoAbsolutu.Tymsamympozbywaniesięiluzjipodczas
procesupoznaniajestwrealnysposóbuzyskiwanieminnegostatusu
ontologicznego,coowocowaćmaostateczniewpełnejidentyfikacji
ztym,conaprawdęrzeczywiste.Naprzykładwśiwaizmieiluzjaro-
zumianajestjakomocbrahmana,którynosimiędzyinnyminazwę
„władcy,panailuzji”.
7BardzociekawajestpostawaobecnegoJ.Ś.DalajLamy,któryzapytanyoreinkar-
nację,awięczasadniczezagadnieniewbuddyzmie,stwierdził,żeprzyjmujetędoktry-
nę,alejeżelinaukauzasadnijejbłędność,toniebędziejejpodtrzymywał.
8Jesttocharakterystycznedlakoncepcjiemanacjonistycznych,wktórychdepry-
wacjabytustanowijednązzasadniczychkategoriiontologicznych.
