Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
temuflterrorowiiluzji”2,jakimjestdlańradykalna,obejmująca
wszelkienaukoweipotoczneprzekonaniapróbawątpienia3.Jedynie
rozummożewięcbyćostojąniezawodnego,wpełniprawomocnego
poznania:
Wszystko[...],comisięujawniaprzezprzyrodzone[...]światłorozumu
[...]-pisałDescarteswMedytacjachopierwszejfilozofii(1661)-żadną
miarąniemożepodlegaćwątpliwości,ponieważniemożeistniećżad-
nainna[zdolnośćodróżnianiaprawdyodfałszu],którejbymwtym
samymstopniuufałjakowemuświatłurozumu[...]4.
Niesposóbwtymmiejscu(prezentującjedynienajogólniejsze
aspektyracjonalistycznychprądówepoki)przedstawiaćtekoncep-
cjeepistemologiczne,wktórychrozumuznawanozaniepodwa-
żalnąinstancjępoznawczejpewności.Wartojednakzaznaczyć,że
wglądwfilozoficznepiśmiennictwotegookresuujawniazasadni-
cząniejednorodnośćówczesnycheksplikacjipojęciarozumu,eks-
plikacjiróżnieokreślającychpunktwyjściaimetodyracjonalnego
dociekaniaprawdy.WęzłowewtymzakresiekwestieWładysław
TatarkiewiczwstudiumOniektórychpostaciachracjonalizmuXVII
iXVIIIwiekunaświetliłnastępująco:
Racjonalizmstawiapoznaniujakocelzgodnośćzrozumem,ale-zja-
kim?Jednipojmowalirozumjakozdolnośćnajzupełniejprzyrodzoną,
zdolnośćtrzeźwegoiścisłegomyślenia.Samterminflracjonalizm”wy-
tworzyłsiędlaoznaczeniatakiejnaturalistycznejkoncepcji;wytworzył
sięmianowiciewteologiiangielskiejXVIIw.jakonazwadlasektyuni-
kającejwszelkiegosupranaturalizmu,zarównomistykijakobjawienia,i
czystoprzyrodzonymsposobeminterpretującejprawdywiary.
Aletobyłatylkojednazpostacinowożytnegoracjonalizmu.Druga
byłabiegunowoodmienna:traktowałarozumjakowładzęidealną
___
___
___
___
___
__
2OkreślenieL.Kołakowskiego(Horrormetaphysicus.Przeł.M.Panufnik.War-
szawa1990,s.31).
3E.Husserl,Kryzysnaukeuropejskichifenomenologiatranscendentalna.Wprowa-
dzeniedofilozofiifenomenologicznej.Przeł.S.Walczewska.Kraków1987,s.71-75.
4R.Descartes,Medytacjeopierwszejfilozofii.Zarzutyuczonychmężówiodpowiedzi
autora.RozmowazBurmanem.Przeł.M.iK.Ajdukiewiczowie,S.Swieżawski,
I.Dąmbska.Kęty2001,s.60.
~8~
