Szkolnictwo Będzina w latach 1795–1918 wraz z tekstami źródłowymi

Anna Glimos-Nadgórska

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-226-2317-6

DOI:

Wydawnictwo:

Uniwersytet Śląski

Rok wydania:

2014

Liczba stron:

402

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Glimos-Nadgórska, Anna. Szkolnictwo Będzina w latach 1795–1918 wraz z tekstami źródłowymi. Red. . Katowice: Uniwersytet Śląski, 2014, 402 s. ISBN 978-83-226-2317-6

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Glimos-Nadgórska, A.

T1 Szkolnictwo Będzina w latach 1795–1918 wraz z tekstami źródłowymi

PB Uniwersytet Śląski

PP Katowice

YR 2014

SN 978-83-226-2317-6

Bibliografia BibTex:

@Book{ 117592, author = "Glimos-Nadgórska, Anna", editor = "", title = "Szkolnictwo Będzina w latach 1795–1918 wraz z tekstami źródłowymi", publisher = "Uniwersytet Śląski", year = "2014", address = "Katowice", isbn = "978-83-226-2317-6" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Glimos-Nadgórska, Anna

ED -

TI - Szkolnictwo Będzina w latach 1795–1918 wraz z tekstami źródłowymi

PB - Uniwersytet Śląski

CY - Katowice

PY - 2014

SN - 978-83-226-2317-6

ER -

Netografia (standard APA):

Glimos-Nadgórska, Anna. Szkolnictwo Będzina w latach 1795–1918 wraz z tekstami źródłowymi [baza danych online] Katowice: Uniwersytet Śląski, 2014 [dostęp: 30 06 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/szkolnictwo-bedzina-w-latach-17951918-wraz-z-tekstami-zrodlowymi-anna-glimos-nadgorska-117592.

szkolnictwo, źródła, Będzin, czasy niewoli

Praca składa się z dwóch części: w części pierwszej: Szkolnictwo Będzina w latach 1795–1918 zaprezentowane zostały wybrane problemy z dziejów będzińskiego szkolnictwa w okresie niewoli narodowej, z kolei część druga: Teksty źródłow...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-226-2317-6

DOI:

Wydawnictwo:

Uniwersytet Śląski

Rok wydania:

2014

Liczba stron:

402

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Wstęp5
1.1. W czasach pruskich (1795—1807) i w okresie Księstwa Warszawskiego (1807—1815)13
Część pierwszaSzkolnictwo Będzina w latach 1795—19181. Przynależność państwowa i administracyjna Będzina w latach 1795—191813
1.2. W okresie funkcjonowania Królestwa Polskiego (1815—1864)17
1.3. W latach powstania styczniowego20
1.4. W okresie wzmożonej rusyfikacji (1864—1914)24
2. Podstawy prawne funkcjonowania szkolnictwa na ziemiach polskich w latach 1795—191428
2.1. Przepisy pruskie i ich znaczenie dla dalszych dziej�w szkolnictwa tych ziem28
2.2. Podstawowe założenia ustawodawstwa szkolnego Księstwa Warszawskiego31
2.3. Założenia prawne szkolnictwa funkcjonującego w okresie konstytucyjnym Królestwa Polskiego (1815—1831)34
2.4. Możliwości funkcjonowania szkolnictwa elementarnego w okresie międzypowstaniowym (1832—1864)36
2.5. Wzmożona rusyfikacja i likwidacja polskiego szkolnictwa w latach 1864—191442
3. Lokale i pomieszczenia będzińskich szkół elementarnych. Starania podejmowane w sprawie budowy szkoły w latach 1795—191445
3.1. Budynek ratusza siedzibą szkoły. Początki wynajmu izb (1795—1831)45
3.2. Pomieszczenia szkolne w latach 1832—1864. Podjęcie starań o budowę szkoły47
3.3. Budynki pozostające siedzibami chrześcijańskich szkół elementarnych. Ponowienie prób w sprawie budowy szkoły (1864—1914)56
4. Powstawanie nowych szkół (1832—1914)62
4.1. Konflikt wokół szkoły elementarnej żeńskiej62
4.2. Próby założenia szkoły rzemieślniczo-niedzielnej65
4.3. Plany rozwoju szkolnictwa elementarnego przed wybuchem I wojny światowej68
5. Będzińscy nauczyciele — ich praca i uposażenie75
5.1. Podejmowanie pracy i wykonywanie obowiązków przez nauczycieli w latach 1795—180775
5.2. Nauczyciele szkoły męskiej i żeńskiej w czasach Królestwa Polskiego (1815—1864)79
5.3. Praca i wynagradzanie nauczycieli szkół elementarnych w latach rusyfikacji (1864—1914)88
6. 1. Nauka w czasach pruskich, w latach Księstwa Warszawskiego i w początkowym okresie funkcjonowania Królestwa Polskiego (1795—1832)97
6. Uczniowie i ich nauka97
6.2. Nauka będzińskich uczniów w okresie międzypowstaniowym (1831—1863)100
6.3. Uczniowie szkół będzińskich w latach wzmożonej rusyfikacji i intensywnego rozwoju gospodarczego miasta (1864—1914)102
6.4. Wyposażenie szkół111
7. Finansowanie szkolnictwa elementarnego. Budżety szkół115
7.1. Podatek i towarzystwa szkolne formą finansowania szkolnictwa elementarnego w latach 1795—1815115
7.2. Kontynuacja zasad finansowania placówek elementarnych w Królestwie Polskim w latach 1815—1831117
7.3. Planowanie wydatków szkolnych. Budżet szkoły w okresie międzypowstaniowym124
7.4. Budżet będzińskich szkół elementarnych w latach rozwoju gospodarczego (1864—1914)136
8. Powstanie i rozw�j plac�wek elementarnych na terenach wiejskich144
9. Początki szkół prywatnych i szkolnictwa stopnia średniego151
9.1. Powstawanie szkół początkowych o rożnym stopniu organizacyjnym151
9.2. Funkcjonowanie pierwszych prywatnych szkół stopnia średniego157
10. Będzińskie szkolnictwo żydowskie163
10.1. Powstanie żydowskich miejskich szkół elementarnych, ich funkcjonowanie i zasady finansowania163
10.2. Pomieszczenia szkół żydowskich173
10.3. Nauczyciele i ich praca175
10.4. Uczniowie i ich nauka179
10.5. Chedery i ich działalność181
11. U progu nowej epoki. Szkolnictwo Będzina w latach I wojny światowej187
11.1. Początek wojny i zmiany wprowadzone przez okupantów187
11.2. Funkcjonowanie szkolnictwa elementarnego. Siedziby szkół miejskich i ich nauczyciele188
11.3. Rozwój szkół prywatnych194
11.4. Szkolnictwo będzińskie u progu przynależności do niepodległej Rzeczypospolitej197
Zakończenie199
Część drugaTeksty źródłowe do dziejów szkolnictwa będzińskiego z lat 1802—1918Wykaz prezentowanych dokument�w205
Teksty źródłowe 1.—97214
Bibliografia371
Źródła archiwalne371
Źródła drukowane371
Opracowania372
Wykaz stosowanych skr�t�w379
Indeks osobowy381
Summary389
Резюме391
Wykaz tabel395

Częśćpierwsza■SzkolnictwoBędzinawlatach1795—1918

Funkcjonowaniemiastorazróżnesprawypomiędzymagistratemapo-

spólstwemregulowałyprzepisyzawartewedyktachpruskichz1794i1804r.

orazwordynacjiz19maja1795r.3Wedługpostanowieńwnichzawartych

naczelemiastwchodzącychwskładNowegoŚląskastałmagistrat,któryza-

stąpiłdawnąradęmiejską.Jegoczłonkowieswefunkcjepełnilidożywotnio.

Zaswąpracęotrzymywaliwynagrodzenie.Obowiązującepoczątkowoprawo

bezpośredniegoprzedstawianiakandydatówdomagistratuprzezmieszkań-

cówmiastadozatwierdzeniawładzomadministracyjnymzostałozniesione,

zadanietobowiemscedowanonakamery.

Zgodniezpostanowieniamikonwencjipetersburskiej,podpisanej26stycz-

nia1797r.przezRosję,PrusyiAustrię,granicerozbiorowemiałyteżbyćgra-

nicamiadministracyjnymiKościołarzymskokatolickiego.Pomimotego—

napodstawiepismakrólapruskiegoz16stycznia1799r.,zazgodąpapieża

PiusaVIIz4maja1800r.ikonwencjiz5kwietnia1801r.—obszartrzech

dekanatówNowegoŚląska:lelowskiego,pilickiegoisiewierskiego(wskład

tegoostatniegowchodziłaparaﬁabędzińska)wyłączonozdiecezjikrakow-

skiejiinkorporowanododiecezjiwrocławskiej4.

W1793r.wBędziniemieszkały632osoby;wówczas35%mieszkańców

stanowiliŻydzi.W1805r.ludnośćBędzinawzrosłajużdo1608osób.Pozycję

prawnąstarozakonnychregulowałyprzepisypruskiewydane6lutego1802

i8lutego1806r.Teregulacje—niezmiernieważnedlaspołecznościżydow-

skiej—dawałyŻydomprawodoprowadzeniadziałalnościkupieckiejirze-

mieślniczej,przynależeniadotakichkorporacjiiosiedlaniasięwmiastach

zaborupruskiego.

Wczasachpruskich—wyjątkowociężkichdlamieszkańcówzewzględu

nawysokiepodatkiiklęskiżywiołowe,spowodowanegłównieostrymizima-

mi—nBędzinprzedstawiałsmutnyobraz”5.Jegozabudowanaczęśćmiała

3J.Wąsicki:Ziemiepolskiepodzaborempruskim.PrusyPołudniowe1793—1806.Stu-

diumhistoryczno-prawne.Wrocław1957,s.98—99;M.Nita:Podzarządempruskim…,s.34,

36.Wniektórychopracowaniachkameranazywanajestteżnkomorą”.Por.J.Ender:Szkice

zdziejówszkołyludowejnaŚląsku.nKwartalnikOpolski”1958,nr2,s.18;DziejeSławkowa.

RedF.Kiryk.Kraków2001,s.208;ks.J.Związek:KomisariatSiewierskiwdiecezjiwrocław-

skiej(1797—1818).W:Tysiącletniedziedzictwokulturowediecezjiwrocławskiej.Red.A.Bar-

ciak.Katowice2000,s.251;J.Janczak:Ziemiasiewierskawokresiepruskim.W:Siewierz

—Będzin—Koziegłowy.Red.F.Kiryk.Katowice1994,s.618.

4J.Związek:UtratajurysdykcjiprzezbiskupówkrakowskichnaNowymŚląskuiwokrę-

guczęstochowskim.nAnalectaCracoviensia”2000,s.4;F.Maroń:Proceskształtowania

wschodniejgranicybiskupstwawrocławskiegonatlewydarzeńpolitycznychprzełomuXVIII

iXIXw.Przyczynekdoustaleńbulli„Desaluteanimarum”.nŚląskieStudiaHistoryczno-Teo-

logiczne”1971,s.190.

5M.Kantor-Mirski:ZprzeszłościZagłębiaDąbrowskiegoiokolicy.T.1.Sosnowiec

1931,s.106.

Brak wyników

Szkolnictwo Będzina w latach 1795–1918 wraz z tekstami źródłowymi

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra