Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Heubaum
33
,któregopracęcechujetypowydlahistoriografiipruskiejbezkryty-
cyzm.Kontrastujezniąbardzodobrzeosadzonawpodstawieźródłowejikry-
tycznaksiążkaFerdinandaVollmeraoszkolnictwiepruskimzaFryderykaII,
wktórejrelatywniewielemiejscazajmujeszkolnictwopomorskie,zwłaszcza
tzw.szkołyłaski(GnadenSchulen)
34
.Niemożnateżpominąćwtymmiejscupu-
blikacjiPaulaSchwartzaodyskusjachnadreformamiszkolnictwa,zwłaszcza
wNaczelnymKolegiumSzkolnym,iichwdrażaniemprzez„uczone”szkoły
miejskie,wtymnaPomorzupruskim
35
.
Gdychodziopowojennebadanianiemieckienadszkolnictwemwmo-
narchiiHohenzollernów,toodlatsiedemdziesiątychXXw.przyniosłyone
takiebogactwoliteratury,żedlapolskiegobadacza,przygodniekorzystają-
cegozniemieckichbibliotek,jestonawręczniedoogarnięciaiztegopowo-
duzmuszadoselektywnegojejwykorzystania,cozawszegroziniebezpie-
czeństwempominięciapracodużymznaczeniudlaprzedmiotubadań.
Dlategoograniczymysięwtymmiejscudokilkuspostrzeżeń.
Należystwierdzić,żepowojennebadaniawporównaniuzokresemsprzed
1945r.opartenacałkowicieodmiennych,nowychzałożeniachmetodolo-
gicznych.Uznano,żestworzonyobrazszkolnictwamonarchiiHohenzollernów
dobyabsolutyzmuzostałtakdalecezdeformowany
,żezaszłapotrzebanowego
jegoopracowania,ujętegonieprzezpryzmataktówprawnych,awielorakich
zależnościmiędzypaństwemaspołeczeństwem,pomiędzyktórymiusytuowa-
nebyłoprawopatronatuiszkolnictwozeswymiuwarunkowaniamispołecz-
nymi,ekonomicznymi,politycznymi,kulturalnymi,wtymreligijnymi,kształ-
tującymijegozmiennewczasiefunkcje.Tadyrektywametodologiczna
pozwoliłanietylkonakrytycznespojrzenienadotychczasowąhistoriografię,
alecoważniejszebardziejrealistyczneujęcieprzemianszkolnictwawciągu
wiekóworazgenetyczneprzedstawienieichuwarunkowańspołecznych.Ozna-
czałoto,żewcentrumbadańznalazłysięprzemianyustrojowo-prawnebędące
skutkiemzmianukładusiłmiędzywładząksiążęcąastanami(szlachtąimia-
stami)orazichwpływnawarunkiżyciacodziennegomieszkańcówwsi,kształ-
tującegofunkcjonowanieszkolnictwa,chociażjegoceleizadaniaokreślałopań-
stwo,zobowiązującKościółdoichwykonania.Tenostatnisprowadzonyzostał
1111111
33
A.Heubaum,GeschichtedesDeutschenBildungswesensseitderMittedessiebzehntenJahr-
hunderts,Bd.1:BiszumBeginnderallgemeinemUnterrichtsreformunterFriedrichdemGro-
ßen1763.ZeitalterderStandes-undBerufserziehung,Berlin1905(Aalen1973).
34
F.Vollmer,DiepreußischeVolksschulpolitikunterFriedrichdemGroßen,w:MonumentaGermaniae
Paedagogica,Bd.56,Berlin1918;tenże,FriedrichWilhelmI.unddieVolksschule,Göttingen1909.
35
P
.Schwartz,DerersteKulturkampfinPreussenumKircheundSchule(1788-1798),w:Mo-
numentaGermaniaePaedagogica,Bd.58,Berlin1925;tenże,DieGelehrtenschulenPreußens
unterdemOberschulkollegium(1787-1806)unddasAbiturientenexamen,Bd.I,Berlin1910.
19