Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dorealizatorazadańnakreślonychprzezpaństwo,któreniemogłosięobejść
bezjegodoświadczeniawnauczaniu,gdyżwłaśnieowodoświadczenieoraz
zasadychrześcijaństwagwarantowałypaństwuisiłomspołecznym,będącym
jegozapleczempolitycznym,dyscyplinizacjęimobilizacjęspołecznąwokółce-
lówiwartościpożądanychprzezpaństwo,akształtowanychprzezszkolnictwo.
Powojennebadanianiemieckienadszkolnictwempaństwabrandenbursko-
-pruskiegoodczasureformacjipopoczątkiXIXw.,achodzituopraceManfre-
daHeinemanna
36
,Karla-ErnestaJeismanna
37
,Franka-MichaelaKuhlemanna
38
,
AchimaLeschinsky’egoiPeteraM.Roedera
39
,PeteraLundgreena
40
,Wolfganga
Neugebauera
41
,GerhardaOestreicha
42
,sąożywczymstrumieniemmetodolo-
gicznymoistotnymznaczeniu.Szkolnictwowiejskienależyzaśdoproblemów
najbardziejkontrowersyjnych
43
.
Możnapowiedzieć,żeprzedewszystkimodnosisiętodoPruswdobieabso-
lutyzmu.Badanianadszkolnictwemwykazały
,żejegorozwójiprzemianykore-
spondowałyzprzebiegiemgłównychprocesówspołeczno-gospodarczych,kul-
turalnychiprzemianustrojowo-prawnychmonarchiiHohenzollernóworaz
zmiennąwniejroląszlachtyimiast,cozkoleipozostawałowścisłymzwiązku
zprawempatronatu.NajklarowniejkoncepcjętęwyłożyłW.Neugebauer,który
opierającsięgłównienamaterialeempirycznymzobszaruMarchiiBrandenbur-
skiej,wykazał,żeprawopatronatuwabsolutyzmiebyłoprzezpaństworespek-
towane,zaśwładzapaństwowasięgałagranicwłasnościszlacheckiej–dodajmy
1111111
36
W.Neugebauer,Bildung,ErziehungundSchuleimaltenPreussen.EinBeitragzumThema
„NichtabsolutistischesimAbsolutismus“,s.25-43,zwłaszcza29-30;A.Leschinsky
,P
.M.Roeder,
SchuleimhistorischenProzeβ.StudienzurGeschichtederpreuβischenElementarschuleim18.
und19.Jahrhundert,Stuttgart1976,s.112-113.
37
K.-E.Jeismann,DaspreußischeGymnasiuminStaatundGesellschaft.DieEntstehungdes
GymnasiumsalsSchuledesStaatesundderGebildeten.1787-1817,Stuttgart1974.
38
F.-M.Kuhlemann,ModernisierungundDisziplinierung.SozialgeschichtedespreußischenVolks-
schulwesens1794-1872.KritischeStudienzurGeschichtswissenschaft,Bd.96,Göttingen1992.
39
A.Leschinsky,P
.M.Roeder,SchuleimhistorischenProzeß...
40
P
.Lundgreen,SozialgeschichtederdeutscheSchuleimÜberblick,TeilI:1770-1918,Göttingen1980.
41
W.Neugebauer,AbsolutistischerStaatundSchulwirklichkeitinBrandenburg-Preussen.
MiteinerEinführungvonO.Büsch,VeröffentlichungenderHistorischenKommisionzu
Berlin,Bd.62,Berlin-NewYork1985;tenże,Bildung,ErziehungundSchule...s.25-43;
tenże,DasBildungsweseninPreussenseitderMittedes17.Jahrhunderts,w:Handbuchder
PreussischenGeschichte,hrsg.vonO.Büsch,Bd.2:Das19.JahrhundertundgroßeThe-
menderGeschichtePreußens,Berlin-NewYork1992,s.605-798;tenże,Bemerkungenzum
preußischenSchuledictvon1717,,,JahrbuchfürdieGeschichteMittel-undOstdeutsch-
lands”31:1982,s.154-176.
42
G.Oestreich,StrukturproblemedeseuropäischenAbsolutismus,w:tegoż,GeistundGestalt
desfrühmodernenStaates.AusgewälteAufsätze,Berlin1969,s.170-197.
43
P
.Lundgreen,Sozialgeschichtederdeutsche...,s.17.
20
