Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
oAleksandrzeMajkowskim
61
czyJoannySchodzińskiejoFranciszkuSędzickim
62
.
Imponującyzakresbadańtegotypuopracowańjestjaknajbardziejuzasadniony,
zważywszynafakt,żenawetnajbardziejznanitwórcyliteraturykaszubskiejwciąż
niedoczekalisięswoichnaukowozredagowanychbiografiizestronyliteraturo-
znawców.
Abstrahującodkonkretnychautorówopracowańokaszubskichliteratach,askupia-
jącsięprzedewszystkimnametodologii,wartosobieuświadomićfakt,żeopisanieza-
gadnieńliterackichpoddyktathistoriimaistotneznaczenie.Beztegotypumetodologii
istrategiibadawczejniemielibyśmypodmiotowejiprzedmiotowejbibliografiidanego
autora,niemielibyśmywgląduwtreśćutworówniejednokrotniepozostającychwformie
rękopisulubwnapołyzapomnianymwydaniu.Dziękinimmożnarównieżlepiejpo-
znaćznaczeniejakiegośprzykładutwórczościdladawnychlubwspółczesnychodbior-
ców,możnawreszcieprzywołaćfrapującydlakażdegohistorykaliteraturypierwotny
kontekstkulturowyutworu.Istniejejednakżeniebezpieczeństwozbytniegozawierzenia
temumodelowiteoretycznemugłównieprzezto,żewystawiaoninterpretatoranapoku-
sęprzedmiotowegotraktowaniadziełasztuki.Bardzołatwobowiemwanalizachzhisto-
riocentrycznądominantązałożyć,żeistniejeprosteioczywisteprzełożenieświatalitera-
turywprzestrzeńhistorii,żedziełoliterackiejestzwierciadłemwiernieodbijającym
ludzkieżycieiświatnatury
63
.Tymczasemnawetwdziewiętnastowiecznychkoncep-
cjachestetycznychpodkreślano,żeowoodzwierciedlenieniejestprostymnaśladownic-
twem,leczautorskimprzełożeniem,indywidualnąinterpretacją,wreszcieartystyczną
wizjąrzeczywistości.Wdzisiejszejsytuacjiniemonolitycznejkulturypostmoderni-
stycznej,trudnoznodświeżanymi”tezamirealizmu,naturalizmuczysymbolizmudys-
kutować,ponieważpanujeterazbrakzgodynajakiśpoznawczyczyartystycznyconstans.
Nieznaczyto,żenależyzaprzestaćodczytywanialiteraturykaszubskiejwkategoriach
prawdyobyczajowejczyhistorycznej.Istotnajestjednakbadawczasamokontrola,która
pozwalazachowaćbezpiecznydystansinterpretacyjnydoprzedmiotuopisu.Nawetjeśli
istotnieliteraturakaszubskajestzdominowanaczynnikamiludowymiczynaturalistycz-
nymfaktografizmem,toprzecieżniemożnajejodmawiaćelementarnegoczynnikafik-
cjonalnego(któregorównieżniemożnawykluczyćwtwórczościoludowymcharakte-
rze).Napięciemiędzyzmyśleniem(imaginatio)inaśladownictwem(mimesis)literatury
kaszubskiejniemusisięzasadzaćnatym,czyistotniewdanymgeograficzniemiejscu
zdarzyłsięjakiśopowiedzianyprzezliteraturęprzypadeklubczyrzeczywiściewmiej-
scutymżyliludziemówiącytakimwłaśniejęzykiem,jakprzedstawionynakartach
utworu.Niedokońcauprawnionejestrównieżniskieocenianieutworuliterackiegotylko
dlatego,żeniekonsekwentnieprzeprowadzonyzostałwfabuleciągprzyczynowo-
-skutkowylubzanadtozabarwionyjestonwyobraźniąoniryczną.Pewnymtruizmem
jestwtymmiejscupodkreślenie,żedziełoliterackiejestprzecieżnatyleskomplikowa-
ne,żekoniecznedoanalizyiinterpretacjisąfikcjonalneprzecieżelementyświataprzed-
1111111
61
J.Borzyszkowski,AleksanderMajkowski(1876-1938).Biografiahistoryczna,Gdańsk-Wejherowo
2002.
62
J.Schodzińska,FranciszekSędzicki(1882-1957).Działacznarodowy,regionalistaipoetakaszubski,
Wejherowo-Gdańsk2003.
63
Jesttojednozprzewodnichhasełestetykirealizmuinaturalizmu.Szerzejoproblemiewpracach:
A.Martuszewska,Poetykapolskiejpowieścidojrzałegorealizmu(1876-1895),Wrocław1977;Pro-
gramyidyskusjeliterackieokresupozytywizmu,oprac.J.Kulczycka-Saloni,Wrocław1985;Przełom
antypozytywistycznywpolskiejświadomościkulturowejkońcaXIXwieku,red.T.Bujnicki,J.Macie-
jewski,Wrocław1986;J.Speina,Typyświataprzedstawionegowliteraturze,Toruń1993.
29
