Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
światowejsytuacjakulturowaKaszubznaczącosięzmieniła,choćnieznaczyto,żewe
wszystkichzakresachżyciakulturalnegojednoznacznienalepsze.Jakszerokoopisywał
tęproblematykęJanDrzeżdżon
22
,npiętnoSmętka”wciążbyłozauważalnewtwórczości
Kaszubówiprzejawiałosięwbrakuodwagimówienia(pisania)własnymgłosem(języ-
kiem).Choćzagrożeniegermanizacjąznikło,polskaadministracjanaPomorzupopełnia-
ławodczuciuKaszubówpoważnebłędywprowadzeniupolitykiwewnętrznej
23
.Wodnie-
sieniudoliteraturyprzejawiałosiętotym,iżtwórczościkaszubskiejprzyglądanosięzpew-
nądoząnieufności,podejrzeniemobrakpolskościczyseparatyzm(wypowiedziwpismach:
nZrzeszKaszëbskô”oraznKlëka”).Oczywiściewstosunkudowyraźnieantykaszub-
skiej(antypolskiejiantysłowiańskiej)politykikulturalnejpruskichNiemiecsytuacjapo
1920rokubyładlarozwojuliteraturykaszubskiejzasadniczolepszaimimoinstrumen-
talnegoużywaniażywiołukaszubskiegodocelówpolskiejpolitykimorskiej(takżewsfe-
rzekultury),Kaszubimoglijednaktworzyćwswoimjęzykuwróżnychmediachliterac-
kichczysłuchowiskachradiowych.
Sytuacjaliteraturykaszubskiejzmieniłasięporoku1945.Wnowymukładziepoli-
tyczno-społecznymliteraturatazostałanwtłoczona”wrodzajartystycznegogetta,wktó-
rymmiałaspełniaćfunkcjęfolklorystycznejwizytówki,wyrażającejregionalnyaspekt
ogólnonarodowej(polskiej)twórczości.Tozamknięcienieodpowiadałooczywiścieka-
szubskimliteratom,leczniebyliwstanieprzełamaćograniczeńzewnętrznych
24
.Ich
utworydalejpowstawały,leczniejednokrotnieistniałyjedyniewmałymwewnętrznym
obiegulubzgoławmaszynopisachlubrękopisach.Niemożnazatemwtymokresiehi-
storiiliteraturykaszubskiejpisaćosocrealizmie,trudnowyznaczaćczasdominacjipo-
etykegzystencjalizmu,surrealizmu,lingwizmu,nowejprywatnościczyinnychtendencji
artystycznychobecnychwyraźniewliteraturzepolskiej
25
.Oczywiścieniektóreztych
poetyksąwidoczneuposzczególnychtwórcówkaszubskich,leczjesttobardziejzwią-
zanezindywidualnymiwyboramiestetycznymitwórców,aniżeliztworzeniemjakiegoś
programuliterackiego.
DopierolataosiemdziesiąteXXwiekuzmieniłydawnyukładsiłpolitycznych,aza-
temnastałytakżeidlaliteraturykaszubskiejzdecydowanielepszewarunkirozwoju.
WiększegoimpetunabrałydziałaniaokołoliterackieZrzeszeniaKaszubsko-Pomorskiego,
dziękiaktywnościInstytutuKaszubskiegopowstająopracowanianaukoweliteraturyka-
szubskiej.Wżycieliterackiewyraźnieizdecydowaniewłączająsięinstytuty,muzea
ibiblioteki(InstytutKaszubski,MuzeumPiśmiennictwaiMuzykiKaszubsko-
-PomorskiejwWejherowie,MuzeumPomorzaŚrodkowegowSłupsku,MuzeumZa-
1111111
zgeografiiurodziniośrodków),nActaCassubiana”2005,t.VII,s.68.
22
J.Drzeżdżon,PiętnoSmętka.Zproblemówkaszubskiejliteraturyregionalnejlat1920-1939,Gdańsk
1973.
23
Najlepszymprzykładem(wyważonymimerytorycznym)sąpismapublicystyczneJanaKarnow-
skiegoogłaszanewprasiepomorskiej.Myślętutajo:Dzielnicowośćijejistota,nSłowoPomor-
skie”1927,nr136lubZzagadnieńpaństwowychnaKaszubach,nSłowoPomorskie”1925,nr184.
SzerzejomawiaproblemC.Obracht-Prondzyński,JanKarnowski(1886-1939).Pisarz,politykika-
szubsko-pomorskidziałaczregionalny,Gdańsk1999,s.181-228.
24
Szerzejwodpowiednichrozdziałachprac:T.Bolduan,Niedalisięzłamać.Spojrzenienaruchka-
szubski1939-1995,Gdańsk1996;C.Obracht-Prondzyński,Zjednoczeniwidei.Pięćdziesiątlatdzia-
łalnościZrzeszeniaKaszubsko-Pomorskiego(1956-2006),Gdańsk2006.
25
Przeglądtychpoetykdająsyntetyczneprace,np.E.Balcerzan,Poezjapolskawlatach1939-1965,
cz.I-II,Warszawa1986-1988;P.Czapliński,P.Śliwiński,Literaturapolska1976-1998.Przewodnik
poprozieipoezji,Kraków1999;T.Drewnowski,Literaturapolska1944-1989.Próbascalenia.
Obiegi–wzorce–style,Kraków2004.
21
