Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wkopalniiwokółkopalni…
mniejowizjęlokalną—rekonstrukcjabyłaniepełna,zgodnośćzrealiamihisto-
rycznychwydarzeńbyłamniejistotnaodwytworzeniaichaury.Inscenizacja,
wktórejwykorzystywanorealneprzedmioty(artefakty,częstozdobywaneztru-
demiodszukiwanewróżnychmiejscach),niesłużyłanożywieniuhistorii”
,lecz
stworzeniuwspólnotyludzipoddanychpresjiokreślonejprzestrzeni—kopalni
ijejotoczenia,generującejtyleżschematyczne,coprawdopodobnesytuacje
dramatyczne.Podamprzykład.Wroku2011przygotowanospektaklzatytuło-
wanyOstatnizjazd18,poświęconypamięcigórników,którzyzginęliwkatastrofie
wKopalninLuiza”12września1967r.19Zostałonzrealizowanywkonwencjiple-
nerowegosłuchowiska.Zgromadzeniprzeddrzwiamibudynkumaszynyparo-
wejuczestnicywydarzeniateatralnegobylinajpierwświadkaminiemejsceny
przedstawiającejwejściegórnikówdokopalni.Widzowie,pozatrzaśnięciusię
zanimidrzwi,usłyszelizgłośnikówstrzępkirozmów,jakiemogliprowadzić
międzysobągórnicywszatniprzedzjazdemiwwindziegórniczejtużprzed
zerwaniemsięlinywyciągowej.Głosyintensyfikowałyspotkanieznieobecnymi,
aprzywoływanymiwpamięcibohateramidramatycznychwydarzeń.Wscenie
finałowejnajpierwusłyszelidźwiękdzwonkasygnalistyitrzaśnięciewrótwindy,
apotemjużtylkogwałtownyświstijazgotpękającejstalowejliny,któryprzeszył
ichuszy.Pochwiligłuchejciszydrzwiuchyliłysięsameiwyszłaznich,powoli
stąpającposchodach,maładziewczynkaubranawodświętnąbiałąsukienkę.
Wrękachtrzymała14czarnychbalonów,którewypuściłanapierwszymstopniu
schodów.Spektaklbyłczęściąobchodówupamiętniającychkatastrofę,jednak
wzestawieniuzodsłonięciemtablicypamiątkowejmiałbezwątpienianiepo-
równywalniewiększąsiłęsugestii,wywoływałemocje,jakietowarzyszyłyświad-
komówczesnychwydarzeń.Ożywiałpamięćotragedii,alepamięćniefakto-
graficzną,leczsensualną.
Użytawtytuleformułanwkopalniiwokółkopalni”—jestprzedewszyst-
kimwskaźnikiemlokalizacji,choćmarównieżsensmetaforyczny.Miejscate
możnabowiemwiązaćzkategoriąpogranicza,którawielokrotniesłużybada-
czomihistorykomdowskazaniaspecyfikikulturytegoregionu,warunkowanej
przezjegogeograficznepołożenieihistorię.Toterenwielupograniczy.Linie
demarkacyjneprzebiegajątumiędzytym,conadziemią—cowidzialneidla
człowiekanaturalne,znane,swojskie,itym,copodziemią—groźne,alekuszące
bogactwem,wyzywająceiwymagającezarazem.Totakżeczęśćkulturowego
18Ostatnizjazd,scen.ireż.B.Latoszek,dialogiZ.Stryj,nsłuchowidowisko”upamiętnia-
jącekatastrofęgórniczą,SkansenGórniczynKrólowaLuiza”wZabrzu,wrzesień2011.
19Wkatastrofiezginęło14górników.Winda,którąjechalinaszychtę,zerwałasięirunęła
zogromnąprędkościąponad500metrówwdół.Próczzabitychbyłotakżekilkunastuciężko
rannych.Mielipołamanekręgosłupy,nogiiręce,zmiażdżonemiedniceigłębokierany.Byłto
najtragiczniejszywypadekwpolskiejkopalniwtymroku,szczególnietrudnymdlaZabrza,gdyż
winnychwypadkachkopalnianychzginęłowtedyaż25górników.Por.A.Mrowiec:Upamięt-
niono14górnikówzkatastrofyw1961roku.nNowinyZabrzańskie”,22.09.2011.
35
