Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Gatunek
się,czypojęciegatunkujestzatemwogólepotrzebne-wszakwniektórych
postmodernistycznychkoncepcjachteoretycznoliterackichpostulujesięodej-
ścieodgatunku(por.m.in.Barthes1998:188)3.Wydajesięjednak,żedlaga-
tunkuniemaalternatywy,tzn.ludzkośćniewymyśliładotychczasniczego,
colepiejporządkowałobyrzeczywistość,azkoleiowapotrzebaklasyfikacji
ikategoryzacjistanowicechęhomosapiens4.
ZdaniemIreneuszaOpackiegowgenologiiliterackiejwskazaćmożnadwa
biegunoworóżnestanowiskateoretyczne.PierwszewywodzisięodArystote-
lesainpoleganaklasyfikacjiutworówwpewneoddzielnegrupynapodstawie
ichcechkonstytutywnych,któresąrównieżcechamistałymi,niezmiennymi
historycznie”(Opacki1999:9).Wtrakcierozwojubadańgenologicznychkon-
cepcjatawielokrotniepodlegałaprzemianom.nZjednejstronyzostałaposze-
rzona«ilościowo»,doprowadzającnietylkodowyodrębnieniatrzechpodsta-
wowychrodzajówliterackich,aleiszerokiegozespołupodporządkowanych
imgatunków.Zdrugiejstrony-uległaprzemianom«jakościowym»wsku-
tekpróbwprowadzeniacoraztoinnychkryteriówrozróżniania[...].Cechą
wspólnąjestoparciesięnastałych,niezmiennychpojęciach,przypisywanie
rodzajomigatunkom-bezwzględunato,czybędątosposobyprezentowa-
niarzeczywistości,czykręgitematyczne,czywzorcemerytoryczne”(Opacki
1999:9-10).Drugiestanowisko,młodszeimniejpopularne,stanowiprzeciw-
wagędoklasycznejgenologiiliterackiej.Najistotniejszajesttubowiemnie
niezmiennośćcechgatunkowych,alehistorycznaciągłośćgatunków,wktó-
rejdopuszczasięzmianęcechwtrakcieewolucji(por.Opacki1999:11).Ta
dwubiegunowośćskutkuje,zdaniemI.Opackiego,impasemwgenologiilite-
rackiej.Opierasięonannasystematycetradycyjnejzwyraźnymakcentowa-
niemjejniewystarczalnościdlausystematyzowaniapełnegozakresuzjawisk
literackich[...],[copowoduje],żestosowanedotychczaspodziałynagatunki
irodzajeliterackiesąkryteriaminiewspółrzędnymi(Opacki1999:13).
3RomaSendyka,opisującwspółczesnąsytuacjęgenologiiliterackiej,wskazujenajejroz-
piętośćodnzeragatunkowości”pongenologicznąnieskończoność”(Sendyka2006:267).
4Dostrzegajątozarównopsychologowie,jakijęzykoznawcy.Pierwsizwracająuwagę
nafakt,żepodstawowymelementemwiedzyoświeciejestschematpoznawczy,który
zawierawiedzęuogólnioną,wyabstrahowanązkonkretnychdoświadczeń,opartąna
prototypach,czyliegzemplarzachnajbardziejtypowych,najlepiejspełniającychsche-
mat(Wojciszke2006:57-58).Drudzypodkreślają,żenznaczeniowastrukturasłowa
ujmowanajestwkategoriachpodobieństwiróżnic”(Tokarski2001:350).
23
