Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rewolucjajakoprzedmiotbadańnaukspołecznych
27
wiedeklaracjimetodologicznychlubanalizypraktykibadawczej.Pomocnemoże
byćokreślenieprzynależnościbadaczadodanejwspólnotyuczonych(społeczny
aspektparadygmatuwrozumieniuThomasaS.Kuhna).Możnasformułowaćhi-
potezę,iżzakładanymodelspołeczeństwawarunkujestrategięwyjaśnianiare-
wolucji.Jeślispołeczeństwocharakteryzujesięładem,dążeniemdorównowagi,
spójnościąiharmonią,względnąstabilnością,towszelkiezaburzeniawewnętrzne
postrzeganesąjakozjawiskapatologiczne,konceptualizowanezapomocątakiej
kategorii,jak„disequilibriumsystemuspołecznego”.Wyjaśnienieprzyczynre-
wolucjibędziewtymprzypadkuzwiązanezrozpoznaniemczynnikówwarunku-
jącychnierównowagę.Wróżnychwariantachmodeluspołeczeństwakonflikto-
wegozkoleizaburzeniaczykonfliktyspołecznebędąpostrzeganejakzjawiska
naswójsposób„normalne”.Rewolucjabędziewtakimprzypadkupostrzegana
jakoradykalna,występującanawielkąskalęformakonfliktuspołecznego.Wuję-
ciumodernizacyjnymspołeczeństwojestnapewnymetapie,mniejlubbardziej
zaawansowanym,drogidonowoczesności.Rewolucjawtymprzypadkumoże
byćpostrzeganajakorezultatnapięć,nierówności,rozbudzonych,aleniespeł-
nionychoczekiwańspołecznychitp.Wtakimrozumieniurewolucjajestubocz-
nymefektemmodernizacji,występujewspołeczeństwach,wktórychkumulacja
pewnychzjawisktowarzyszącychprocesommodernizacyjnymjestszczególnie
wysoka.Rewolucjawperspektywiemodernizacyjnejmożebyćpostrzegana
dwojako–jakozjawiskodestrukcyjne,osłabiającepotencjałmodernizacyjny
lubjakozjawiskozasadniczopozytywne,przyspieszającemodernizacjęspołe-
czeństwa.
Dolat70.XXw.ambicjąteoretykówrewolucjibyłoskonstruowanieteorii
ogólnej,którawyjaśniałabywszystkierewolucje,niezależnieodmiejscaiczasu.
Wyrażającasięnieprzewidywalnościąkolejnychrewolucji„nieuchwytność”rze-
czywistościspołecznej,tzw.przełomantypozytywistycznywhumanistyce,oraz
wyłonieniesięnowejinterdyscyplinarnejperspektywybadawczej–socjologii
historycznejprowadziłydorehabilitacjigeneralizacjihistorycznych.Wramach
socjologiihistorycznejpowstawałyrównieżkoncepcjepoświęconerewolucji.Po-
dejścietakiebyłokrytykowanezaswą„nienaukowość”przezzwolennikówteorii
racjonalnegowyboru(KiseriHetcher1991),mimolicznychpróblegitymizacji
odejściaodprawogólnychnarzeczgeneralizacjihistorycznych(zob.m.in.Bo-
nell1980;Skocpol1984;SkocpoliSomers1980;Smith1991).
Teorienaukspołecznychpozostawiająwieledożyczeniazewzględunastan-
dardynaukowościpostulowaneprzezmetodologównauki.JonathanH.Turner
piszenatematteoriisocjologicznej,że„większośćztego,cookreślanejestjako
teoriasocjologiczna,wrzeczywistościjestjedynieluźnąwiązkąukrytychzało-
żeń,nieadekwatniezdefiniowanychpojęćorazkilkumglistychilogicznieniepo-
wiązanychtwierdzeń[…].Większośćztego,conazywasięteoriąsocjologiczną,
stanowiraczejwerbalnąwizjęspołeczeństwaniżrygorystyczniezbudowanyze-
spółzałożeńteoretycznychzorganizowanychwlogiczniespójnąformę”(Turner
