Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
52
MiędzyWschodemaZachodem,czylipolscydziałacze...
szegospołeczeństwa.WocenieAleksandraŚwiętochowskiegoruchidącyzeWschodu
był,parexcellence,nzarazą”,któraniebezpieczniemogłasięzadomowićnarodzimym
gruncieidoprowadzićdowypaczeniastosunkówspołecznychorazwynaturzeniaoby-
czajów.NaleciałośćnarodowakierunkustworzonegowRosjitakżeniewróżyławjego
mniemaniuniczegodobregodlasprawyodrodzeniapolskościzgodniezobowiązują-
cymiwnaszymnarodzienormamiirelacjamiludzkimi.Utopiaanarchistycznaprowa-
dziławięcwjegooceniedojawnegobandytyzmu,mającegopochodnąwnkryminolo-
giiipsychopatii”111.
PodkoniecXIXw.polskiruchsocjalistycznyzacząłwpisywaćsięmiędzydwanur-
tynarodowetegokierunkuobecnewówczesnejEuropie,tojestaktywnyinowatorski
kierunekniemiecki(zktórymwiązanodużenadzieje,uważając,żeokreśliondrogę
postępuirewolucjiinnympartiomoraznarodom)112orazkierunekrosyjski(jakwska-
zywano1zniewykształconąjeszczeklasąproletariackąitrudnymdoprzewidzenia
rozwojemmyślilewicowejwrealiachtegoimperialnegopaństwa).Oczywiściepol-
skieugrupowaniastarałysięprowadzićsamodzielnedziałania,siłąrzeczybyłyjednak
skazanenawpływysąsiednichpartii,tymbardziejżepolskinaródbyłpozbawiony
własnejpaństwowości113.
WielkiProletariat,odżegnującysięodzwiązkówzsocjalizmempatriotycznym
(Limanowskiegoijegopoprzedników),zdecydowanieopierałswójprogramnadorob-
kumaterializmudziejowegostworzonegoprzezKarolaMarksaiFryderykaEngel-
sa.Jednakzasadniczyspórwpolskimruchusocjalistycznymnierozgrywałsięwo-
kółsprawypodejmowaniaideologicznieipraktycznieterroryzmu,alewokółkwestii
pryncypialnegooparciatworzonegoruchunakoncepcjachmarksistowskichorazich
umiędzynarodowienia(zwłaszczawkontekścierosyjskim)lubstworzeniasocjalizmu
patriotycznego(dążącegodoklasowychprzemianisprawiedliwościspołecznej),po-
łączonegoideowozodrodzeniemwłasnejpaństwowościorazniezależnegobytunaro-
dowego.Spórten1uwidocznionypodczaskongresumiędzynarodowegosocjalistów
wChur(w1881r.,wSzwajcarii)pomiędzyLudwikiemWaryńskimaBolesławemLi-
manowskim1miałswojąkontynuacjęwdziałaniachpodejmowanychprzezSocjal-
demokracjęKrólestwaPolskiegoiLitwy(SDKPiL)orazPolskąPartięSocjalistyczną
(PPS)jużnaprzełomieXIXiXXw.114Coznamienne,wtymsamymroku,przyokazji
111Cyt.za:A.Świętochowski,Utopiewrozwojuhistorycznym,Warszawa1910,s.247.
112Napoczątkulat80.opróczniemieckiegorozwijałsiętakżeżywiołowoaustriackiruchsocja-
listyczny,mającyswójwyrazistycharakteranarchistyczny,awłaściwieterrorystyczny(prze-
prowadzonokilkazamachównaprzedstawicieliburżuazjiorazagentówpolicji).Por.[L.Kul-
czycki],Zewspomnień...,s.160.
113Por.F.Tych,MiejscepolskiegoruchurobotniczegomiędzyWschodemaZachodem(odpo-
czątkówdowybuchuIIwojnyświatowej),[w:]MiędzyWschodemaZachodem.Studiazdziejów
polskiegoruchuimyślisocjalistycznej,red.A.Grabski,P.Samuś,Łódź1995,s.23-24.
114GronodziałaczyskupionewokółredakcjinPrzedświtu”lansowałokoncepcjęnihilizmupań-
stwowego,nieodrzucającwartościnarodowychistotnychdlaprzetrwaniapierwiastkapatrio-
tycznegowXIXw.,wokresiezaborówizniewoleniaPolaków.Zob.MiędzynarodowyZjazd
SocjalistówwChur,2X1881r.,nPrzedświt”[Genewa]25X1881,nr5orazProtestLudwika
Waryńskiego,tamże.Obaartykuły[w:]Pierwszepokoleniemarksistówpolskich1878-1886,
