Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Różnenurtylewicoweikoncepcjeanarchistyczne
55
dziejpoprawnąidotegoskutecznąformądziałalnościpolitycznej121.Ogólniejednak
nowepokolenierosyjskichmarksistów(zLeninemnaczele)odrzucałoniebezpieczną
(prowadzącądośmiercilubwnajlepszymprzypadkudługotrwałegozesłanianaSy-
berii)strategięterrorystyczną,łączonąnaogółzruchemanarchistycznym,polegającą
narzucaniubombwprzedstawicieliznienawidzonegosystemucarskiego.Wzamian
przywódcamienszewikówpreferowałdoktrynalnieuzasadnionąprzezsiebiekoncep-
cjęspokojnychstudiównadzachodzącymiprzemianamispołecznymi,któreostatecz-
niedoprowadzićpowinnydowybuchuoczekiwanejmasowejrewolucji,wrazzjej
następstwamiimożliwądyktaturąproletariatu.Niekrytykowalicnótiheroicznego
idealizmuswoichpoprzednikówzruchunarodnickiego,alepostanowilioprzećswoją
koncepcjęnaracjonalnychpodstawachzaczerpniętychznaukempirycznychiprzyrod-
niczych122.Kutemukierunkowipodążałcorazbardziejrewolucyjnymarksizm,który
zdominowałrosyjskąsocjaldemokracjępodwodząWłodzimierzaLeninanaprzeło-
mieXIXiXXw.123
Różnewzorceiprzesłankiideowetowarzyszyłypolskimsocjalistomwtrakcietwo-
rzeniaIIProletariatuwiosną1888r.,conajlepiejobrazujewielotorowośćwtworzeniu
rodzimegoruchu.Inicjatywępodjętonaemigracji(wGenewieiParyżu)wramach
salonupolitycznegoprowadzonegoprzezmałżeństwoMendelsonów,gdzieliczniegro-
madziłasięmłodzieżstudiująca(abylitonietylkoPolacy,aleiRosjanieorazFrancu-
zi),agośćmitychspotkańbywalitakznanimężowiereprezentującylewicowepoglądy
jak:FryderykEngelsczyWilhelmLiebknecht124.Tenzachodni(niemiecki1jakujął
toWalerySławek)kierunekzastąpiłprzejściowowcześniejszyromantyczny,nawiązu-
jącypośredniodopowstaniastyczniowego,wtradycjiwschodni,kojarzonyzlegendą
rosyjskiejNarodnejWoli125.Sprawyekonomiczneiwalkaopartanaruchuzawodowym
zdominowałydziałaniapolskichsocjalistówpodkoniecXIXw.Pomysłwywołaniara-
dykalnejrewolucjizawisłnaraziewideologicznymniebycie126.Trudnobyłotakąwizję
rewolucyjnychprzemianprzyjąćwgroniepolskichsocjalistów,którzynadalwierzyli
wpotrzebęodbudowaniawłasnegopaństwanarodowegoidopierownimwidzielimoż-
liwośćprzebudowystosunkówspołecznych,niekoniecznieztakzakładanąbrutalizacją
metodwalki.Konkretneplany,zmierzającedorealizacjitakiejwizjiprzemian,zostały
zakreślonewpracachtakichteoretykówmyślisocjalistycznej,jakLouisAugusteBla-
121J.Kucharzewski,Odbiałegodoczerwonegocaratu,t.7,s.269.W.Leninmiałmawiać
zuznaniemoPlechanowie,iżwnimżyjerzeczywistyjakobin.W.Studnicki,Ludzie,idee
iczyny,s.229.OkoncepcjirewolucjiwedługPlechanowaiprzeobrażeniachponiej:R.Gortat,
JerzegoPlechanowakoncepcjarewolucjirosyjskiej,Warszawa1979,s.93in.
122K.Marx,F.Engels,W.I.Lenin,ÜberdenAnarchismus,FrankfurtamMain1976,s.22-30;
P.Ansart,Marxetl’anarchisme.EssaisurlessociologiesdeSaint-Simon,ProudhonetMarx,
Paris1969,s.423in.;I.Berlin,Rosyjscymyśliciele...,s.240-242.
123A.Walicki,Zarysmyślirosyjskiej...,s.663in.
124M.Śliwa,FeliksPerl,Warszawa1988,s.16-17.
125W.Sławek,Wspomnienia(1895-1910),nNiepodległość”1983,t.XVI,NowyJork-Londyn,
s.148-150.
126J.Rojahn,Patrzączzewnątrz.Polskiruchrobotniczysprzed1914r.wperspektywieporów-
nawczej,[w:]MiędzyWschodemaZachodem...,s.44.
