Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Różnenurtylewicoweikoncepcjeanarchistyczne
51
gentów,gdyżdoprowadziłydoreakcjispołeczeństwa,któreodżegnywałosięodtej
koncepcji,codoprowadziłodocałkowitejalienacjigrupy108.
Przedstawionypostępującyradykalizmnarodnikówbyłwielkąodskoczniąpropa-
gandowąruchu,azarazemwyznaczałnślepądrogę”zagubionejwwyidealizowanych
marzeniachonowejrzeczywistościspołecznejgarstceinteligentów,którzyniemogli
zrealizowaćswojegowizjonerskiegoprogramu.JaktrafnieująłtoMarianBroda,cha-
rakteryzującwspomnianych,zabrakłoimzdolnościndospołecznegourzeczywistnie-
niawyznawanychwartości,atakżedoefektywnejlegitymizacjiwszerszejzbiorowości
podejmowanychdziałańczysprawowanejwładzy”,codoprowadziłodoskrajnejoscy-
lacjiwizjonerówirewolucjonistówpomiędzynzwątpieniemirozpaczą,degradującym
[...]kompromisemzupadłąrzeczywistościąipójściemnajejsłużbę,arozpaczliwym
bądźcyniczniewyrachowanymterroryzmem(lubpoewentualnymzdobyciuwładzy
terrorem),przesłaniającymbezsilność,zabijającymwątpliwości,zamykającymdrogę
odwrotu”109.Znamiennewydajesięzakończenietejocenyiwtrąconauwagaobezwa-
runkowoprzyjętejmetodzie1terrorzeniweczącymwszelkiewątpliwościipoten-
cjalnychprzeciwnikówpolitycznych,zwłaszczagdyuwzględnimyprzemiany,jakie
dokonałysięwRosjipoobaleniucaratupo1917r.
Tymczasempolscysocjaliści(skupieniwtedynaogółwWielkimProletariacie),
popierającwłaściwiekoncepcjędziałaniareprezentowanąprzezNarodnąWolę,mu-
sielijednakustosunkowaćsiędosamodzielnejdecyzjitejorganizacji,którapodważy-
łajakobysensistnieniasamodzielnejformacjinarodowejnadWisłą.Astałosiętak,
gdyżWieraFigner(działaczkanarodnicka)w1883r.wysłaładoWarszawyzChar-
kowaMarcelegoJanczewskiego(zzawoduzecera),którymiałnaterenieKrólestwa
Polskiegozałożyćstrukturylokalnetejrosyjskiejorganizacji.Formacjata,coprawda,
nieprzetrwałapróbyczasu(jejczłonkowiezostalidośćszybkouwięzieniprzezcarską
policję),jednakcałasprawawskazywałanapróbęmajoryzacjipolskiegoruchuprzez
lepiejwtedyzorganizowanyruchrosyjski110.
Dotegowodbiorzenarodowychautorytetów(naziemiachpolskich)działalność
narodnikówrównałasięanarchiispołecznej,któradonikądniemogłazaprowadzićna-
108M.Smoleń,ZdziejówinteligencjirosyjskiejwXIXwieku,nStudiaHistoryczne”1998,r.
XLI,z.4(163),s.539.
109Cyt.za:M.Broda,Narodnickieambiwalencje...,s.187.
110Antagonizmytezdołanoprzezwyciężyćiformalnie1wstyczniu1884r.1podpisanowPa-
ryżuwspólnądeklaracjęprogramową,zawiązująctymsamymsojuszorazwspółdziałanieprzy
realizacjipodejmowanychcelów.Takobokpropagandyiagitacjisocjalno-rewolucyjnejpostano-
wionoprowadzićdziałaniaspiskowe,niewyrzekającsiętaktykiterrorystycznej.PrzyKCWiel-
kiegoProletariatumiałsięznajdowaćstałydelegatKomitetuWykonawczegoNarodnejWoli
wosobiePolakaS.Kunickiego.Ostatecznymzaścelemmiałabyćwalkamasowaproletariatu
iwywołanierewolucji.Jednaklosobuorganizacjibyłjużprzesądzonyiniebawemprzestałyone
istniećnaskutekdziałańpolicji.Tamże,s.147-149i168-178;A.Dębski,StanisławKunicki,
[w:]Bohaterowie„Proletariatu”,Warszawa1906,s.29;ListL.TichomirowadoM.N.Oszaniny
z22V1883r.,[w:]П.Лавров,Годыэмиграции,cост.Б.М.Сапир,Dordrecht-Boston1974,
t.2,s.104;A.Ciupiński,ProgramwspółpracySocjalno-RewolucyjnejPartiiProletariatzrosyj-
skimruchemrobotniczym,nZPolaWalki”1986,r.XXIX,nr4(116),s.8-12.
