Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Z.Melosik,Tożsamość,ciałoiwładzawkulturzeinstant,Kraków2010
ISBN:978-83-7587-250-7,©byOficynaWydawnicza„Impuls”2010.
Rozdział1.Ciało,społeczeństwoiwładza
13
wakacje(bądźniemająwyrobionegosmakuestetycznego).Wzwiązkuztym
stosujesięróżnegotypustrategiezastępczenarzeczuzyskaniapożądanegokolo-
ruciałaizwiązanychznimznaczeń.Jednąznichjestwykorzystywaniekosmety-
ków–samoopalaczy.Kiedyindziejużywasiękremówochronnychlubbalsamów
(„Opalaćsię?Tak!Aletylkoz...”).Najogólniejrzeczujmując,napłaszczyźnie
kulturypopularnejdominujedziśtaformawiedzy,którakładzienaciskna„roz-
sądneopalanie”(wjednejzreklamnapisano:„dowieszsię,jakuzyskaszpiękną
itrwałąopaleniznę,zachowujączdrowie”).
Opaleniznajestprzykłademdowodzącym,żeznaczeniasąwtekstciała
wpisywaneimożliwedoodczytania;ponadtodajemożliwośćwprowadzenia
kolejnejkategoriianalitycznej.Wprzypadkuciałapotwierdzasięznakomicie
Foucaultowskakoncepcjanierozerwalnychzwiązkówmiędzywiedząawładzą9.
Powtórzmyrazjeszcze:wkażdymspołeczeństwietoczysię„walka”różnychform
wiedzyoto,któraznichjestprawdziwąwiedząociałach.Teformywiedzy
stanowiączęśćdyskursówbiologii,medycyny,psychologii,pedagogiki,filozofii,
sztukiioczywiścietego,copotoczne,codzienneorazzdroworozsądkowe.Cel
walkijestjasny:uzyskaniestatusuprawdyidziękitemumożliwościdefiniowania
ciała–jakiemabyć,abyzostałouznanezawłaściweczynawetwspaniałe(rów-
nieżwkontekściewpisywanychwnieznaczeńmęskościikobiecości).Walka
okształtobowiązującejwiedzynatematciałajestwięcjakgdybywalkąowładzę
nadtymciałem,ouzyskanieprawadokształtowaniagoiwpisywaniawnie„od-
powiednich”znaczeń.
Ciałonieistniejesamowsobie,wyłączniejakobiologicznacałość.Niema
ciała„naturalnego”–jestonozawszedefiniowaneprzezkulturoweispołecz-
neprocesy.Wtrakcienich(re)konstruowanajest„prawdziwa”wiedzaociele.
Społecznapresjawywierananajednostkipowoduje,żewiedzatajestprzeznie
akceptowanaiucieleśnianawciałach.Wiedzadotyczącatego,jakieciałomabyć
(abybyłopodziwianeipożądane,aprzedewszystkimpoprostu„normalne”),ma
charakternormatywnyidyscyplinujący.Wyznaczakryteriaanalizy,wartościowa-
niaiklasyfikowaniaciał.Wkonsekwencjizmuszajednostkidotego,abyzaprze-
czałyswojemuciału,jeślinieodpowiadaonoobowiązującymnormom,zaprasza
jenatomiastdokultywowaniatychjegocech,któreuosabiająaktualnyideał.
Wprzeszłościdyscyplinowanieciałaodbywałosięczęstozapomocąprzemocy
iprzymusu–niekiedybezpośredniegoifizycznego.Władzanormyiprawdziwej
wiedzybyławówczasbardzowyraźna.WartozaM.Foucualtempodaćprzykład
takiejwiedzy/władzynadciałem.Otoosiemnastowieczneprezentowaniebroni
jakoformawpisywaniaznaczeńwciało:
9NatematFoucaultowskiejkoncepcjiwiedzy/władzypisałemszerokowtekściePoststruk-
turalizmispołeczeństwo(refleksjenadmyśląM.Foucaulta)[w:]Edukacjawobeczmiany
społecznej,red.J.Brzeziński,L.Witkowski,Poznań–Toruń1994.
