Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
MarianBroda
ceniawpływówkulturyZachoduipowrótdotradycjistaroruskiejorazok-
cydentalistycznyprogramkonsekwentnejeuropeizacjicałejRosji.Zczasem
pojawiłysięrównieżinnepostawy.Zjednejstronypróbyrelatywizacjiopo-
zycjikulturowejRosjiiZachodupoprzezzastąpienieautorytetuafirmowanej
tradycjikulturowej-jednejlubdrugiej-swobodnywybórwartościprzezwy-
emancypowanyumysłDkrytyczniemyślącejjednostki”.Zdrugiej-przyjmują-
ceróżnąpostaćpróbyuzasadnieniaesencjalnejzgodnościwartościrosyjskich,
zachodnichiogólnoludzkich,inteligenckichiludowych,wskazaniamożliwości
ichprzyszłejharmonijnejsyntezy.Odchodzonowówczasodideiradykalnego
przeciwieństwamiędzyRosjąaZachodem,misjęswojejojczyznydostrzegając
niejednokrotniewłaśniewtym,iżwchłonieonaizrewitalizujewszystkoto,co
najlepszewprzekwitającejjużjakobykulturzeeuropejskiej,pobudzijądono-
wegożycia.Przeczuwany-częstoupragnionyipostulowany-zmierzchDgniją-
cegoZachodu”przeżywanybyłjakojednocześnieszansaiwyzwaniedlaRosji3.
ZasadniczymrysemsamoświadomościpopiotrowejRosjipozostawałaod
początkujejwyczuwanaspołeczno-kulturowanietożsamość,wewnętrznepęk-
nięcie,brak-ipróbyfinalnegoodzyskaniaczyosiągnięcia-własnejtożsamości.
Niedziałosiętakprzypadkiem:zarównordzennaDrosyjskość”,jakiczystaDeu-
ropejskość”wodniesieniudoniejipopiotrowejrzeczywistościkrajuwogóle,
mogłystanowićjedynieabstrakcjemyśloweodomniemywanej,wysocespeku-
latywnej,wtórniekonstruowanejtreści4.Świadomośćinteligencjirosyjskiejbyła
przecieżgenetycznieistrukturalnieukonstytuowanaprzezdyfuzjękulturyza-
chodniejwRosji,zatemjejsamorozumienieniemogłotaknaprawdędokonywać
sięjuż(równieżwtedy,gdysubiektywneintencjeniektórychjejprzedstawicieli
sącałkowicieprzeciwstawne)bezobecnościeuropejskiegozapośredniczenia5.
WnastępstwiepowyższegozmaganiamyślicielirosyjskichiRosjizEuropąsta-
wałysięsiłąrzeczyjednocześnieichzmaganiamizsamymisobą6.
WodniesieniudoRosjitrzechostatnichstuleci,którejcharakteridynami-
kęwspółwyznaczainterakcjaDsubstancji”zastanejitreścikulturyzachodniej,
aobagenetycznieodmiennepierwiastkiDwspółstapiająsię”-chociażniedo
końca-zsobą,tworzącniesprowadzalnąjużdonichrzeczywistośćsuigeneris,
stosowanierozróżnieńtypuDwewnętrzne”iDzewnętrzne”,Dendogenne”iDeg-
zogenne”wymagaszczególnejostrożności7.Gdynietowarzyszyimdostateczna
samoświadomośćkontekstu,stająsięonezabiegiemsztucznym,wmanicheizu-
3Por.ibidem,s.111-116.
4Por.M.Broda,Najtrudniejszezrosyjskichwyzwań?ZagadkaLeontjewaiRosja,Łódź1994,s.54in.
5DostrzegałtojużPiotrCzaadajew
.Por.П.Я.Чаaдаев,Философскиеписьма[в:]idem,Полноесобрание
сочиненийиизбранныеписьма,t.1,Moсквa1991,s.433.
6Por.S.Filipowicz,RosjaiEuropa-erositrauma[w:]Historiaigeopolityka.RosjanaproguXXIstulecia.
StudiapolityczneInstytutuNaukPolitycznychUniwersytetuWarszawskiego,Warszawa2000,s.127.
7KulturowedziedzictwohistoryczneRosjiniemożebyćzresztąopisanewyłączniewkategoriach
Drdzennierosyjskie”iDzachodnie”;ważnebyłyprzecieżrównieżm.in.wpływyskandynawskieimon-
