Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
BożenaTokarz
obowiązujące,pomimożeniesąoneweryfikowalne.Powstająbowiem
wwynikuukierunkowanegouogólnieniairedukcjijakosądylogiczne
zzastosowaniemwielkiegoalbomałegokwantyfikatora,umożliwiając
rozpoznanieiutożsamienie,choćopierająsięnabłędnymsylogizmie.
Korespondująwprawdziezeschematamipoznawczymiisądamiobie-
gowymi,leczróżnijeodnichnacechowanieemocjonalne,stanowiące
dominującąstrategiękoordynowaniaigenerowaniainformacji8.Adam
Schafzauważył,żenstereotypniejestkategoriąmyślowo-logiczną,
leczmyślowo-pragmatyczną,tzn.związanązdziałaniemczłowieka”9,
awięcprocesymentalneulegająwnimredukcjiiukierunkowaniu,co
ograniczajegosprawnośćpoznawczą.Stereotypy-zdaniemWaltera
Lippmanna-kształtująobrazywnnaszychgłowach”orazichznaczenie
dlazbiorowości10.Funkcjadeterminującadalszepoznaniewynikaze
sposobuichnabywania(międzyinnymiprzezjęzyk,sztukęiliteraturę),
czegopodstawęstanowidoświadczeniepodlegającezewzględówprag-
matycznychselekcji.Stereotypizacjaniesłużywięcsamoidentyfikacji,
aposługiwaniesiękategoriątożsamościwzakresiebadańprocesów
psychologiczno-społecznychnarażonejestnamanipulację,jeżelitraktuje
siętożsamośćstereotypowo.Szczególniedotyczytozbiorowości.Dlatego
tożsamośćstanowipojęcienietylkowieloznaczne,lecztakżeniebez-
piecznewbadaniachliterackichzewzględunamarginesuznawalności
cechtraktowanychjakospecyficznedlajednostki,będącejprzedmiotem
opisuestetycznego,ideowego,kulturowego,etycznegoczywreszcie
fizycznego.Pojęcietożsamościmacharakterprototypu,któryoznacza
nschematycznewyobrażeniepojęciowegojądrakategorii”-jakpisze
JohnR.Taylor11,ponieważkognitywiścibadającjęzykoweikulturowe
procesypoznawcze,nieodrzucająporównania,leczposzukująpodo-
bieństwiróżnicwwymiarzeskalarnym.Zgodnośćzkategoriąokreśla
sięzapomocąatrybutówpercepcyjnychifunkcjonalnych,astopień
identyfikacjizegzemplarzemmożebyćróżnynaskalipodobieństwa.
Identyfikacjazapomocąrównaniazostaławtensposóbrozszerzona
oelementydodatkowedlarozpoznawalnościprzedmiotu.
8Por.A.Schaff:Szkicezflozofijęzyka.Warszawa,PIW,1967;U.M.Quasthoff:
Etnocentryczneprzetwarzanieinformacji.Ambiwalentnafunkcjastereotypówwkomu-
nikacjimiędzykulturowej.W:nJęzykaaKultura”.T.12:Stereotypjakoprzedmiotling-
wistyki.Teoria,metodologia,analizyempiryczne.Red.J.Anusiewicz,J.Bartmiński.
Wrocław,WydawnictwoUniwersytetuWrocławskiego,1998,s.13.
9A.Schaff:Szkicezflozofijęzykał,s.116.
10Por.W.Lippmann:PublicOpinion.NewYork,Macmillan,1956.
11J.R.Taylor:Kategoryzacjawjęzyku.Tłum.A.Skucińska.Kraków,Universitas,
2001,s.92-119.
