Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Kanonitradycjawperspektywieliteraturyświatowej
17
dzieła-zwielupowodów-jestzawszeruchome,ponieważniestałyjesttakże
jegostatuswświecieliteratury.Niemalekturyniewinnej,przezroczystej,gdyż
każdyczytelnikprzystępujedoczytaniazeswoiminormamiiwartościami(które
jednocześniepodlegająmodyfikacjiwtrakcieprocesulektury).Sensjestskutkiem
lektury,anieprzedmiotemistniejącymbezczytelnika.
Dziełowkraczawświatliteraturypoprzezpodwójnyproces-najpierwbę-
dącczytanejakoliteraturanarodowa,regionalna,następniewychodziwszerszą
perspektywę,pozamiejscemswojegokulturowegopochodzenia.Wtejsytuacji
dziełomożewkroczyćwświatliteratury,bynastępniezniegowypaść,jeślitylko
przeskoczyprógktórejśzosi-literackiejlubświatowej.Wdługimczasieksiąż-
kamożekilkakrotniezmieniaćstatus,awkonsekwencjikilkukrotniewchodzić
iopuszczaćkrągświataliteratury.Alewdowolnymmomencie,dlaniektórych
wybranychczytelników,jedenutwórmożeodgrywaćrolęświataliteratury.Te
zmiany,któredziełomożeprzechodzić,nieodzwierciedlająrozwojujakiejśwe-
wnętrznejlogikidziełasamegowsobie,leczujawniają(zazwyczaj)złożonądy-
namikękontestacjiizmianykulturowej.Tylkoniektóredziełazapewniająsobie
trwałemiejscewwąskimtowarzystwieponadczasowycharcydzieł-Damrosch
nazywajezbiorczohiperkanonem21.Większośćutworówmożejednakkrążyćtak
poprzezlata,pomimożeczęstomająnawetstatuswielkiegodzieła.
Wspomnianyhiperkanonjestjednymztrzechpoziomówkanonicznegosyste-
muliteraturyświatowej,jakiskonstruowałDamroschwodpowiedzinaosłabienie
„tradycyjnego”kanonuliteratury(„epokapostkanoniczna”).Pozostałe,niższepo-
ziomytego„kanonu”toantykanonikanoncieni.Naantykanonskładająsięutwo-
ryniepierwszorzędnych,częstokontestacyjnychpisarzy,którzypisali„wjęzykach
nienauczanychpowszechnielubwjęzykachwielkichmocarstw,alewobrębie
mniejszychliteratur”22.Zkoleikanoncienijesttworzonyprzezwszystkichpo-
mniejszychautorów,którzyzczasemwypadajązsystemuliterackiego,opuszczają
pamięćkulturową.KanonwwizjiautoraCzymjestliteraturaświatowa?jestorga-
nizmem,awięctworemżywym,wktórymwszystkietrzywarstwyprzemieszczają
się(choćichwędrówki,jakzapewniaDamrosch,niesąażtakczęste,jakmożna
bytegooczekiwać).Cojednaknależyzauważyć,autorzytworzącydawny,„trady-
cyjny”kanonwepocepostkanonicznej,naznaczonejteoriamipostkolonialnymi,
nadalmająsiędobrzeisączęstszymprzedmiotemdyskusjiniżkiedyś(przykład
Joyce)aczyProusta).Damroschtłumaczytenfaktwtakisposób,żestarydwu-
poziomowykanon(pisarzeczytaniipisarzepomniejsi,nieczytani)przekształcił
sięwkanontrzypoziomowy.Damroschsugeruje,abywpraktyceakademickiej
łączyćzsobątwórcówzhiperkanonuzautoramipomniejszymi,mniejznanymi,
21Pojęciahiperkanonu,antykanonuikanonucieninakreślanesąwartykule:D.Damrosch,Lite-
raturaświatowawdobiepostkanonicznejihiperkanonicznej,tłum.A.Tenczyńska,[w:]Niewspółmier-
ność.Perspektywynowoczesnejkomparatystyki.Antologia,dz.cyt.,s.367-380.
22D.Damrosch,Literaturaświatowawdobiepostkanonicznejihiperkanonicznej,s.370.
