Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
AnnaJarmuszkiewicz
pochodzącymizcałkieminnychobszarówkulturowych,gdyż„porównaniamię-
dzykulturowerzucająnoweświatłoiprzynosząodświeżającekonteksty”23.
Nasuwasiępytanie,którepewnienaraziepozostaniebezodpowiedzi:czy
propozycjaposzerzaniakanonuiopieraniasięgłównienaporównaniachmię-
dzykulturowychniejestwrzeczywistościpróbązapewnieniabadaczomliteratury
pracynakolejnelatawmomencie,kiedystarykanonjużuległwyczerpaniu,bo
napisanoonimtakwiele?
ZkoleiFrancoMoretti-jedenzewspółtwórcówkoncepcjiliteraturyglobal-
nej-uznajekomparatystykęliterackąijejmetodyzazupełnieniewystarczalne:
proponujewdużymstopniuzastąpićnieaktualną(wedługniego)komparatyst-
kęliteraturąświatową24,bodziśliteraturajestpostrzeganajakosystemglobalny,
planetarny.Literaturaświatowanajwierniejodnosisiędowszystkichwymiarów
współczesności,gdyżukazujekosmopolitycznycharakterwytwarzaniaikonsu-
mowanialiteraturywkażdymkraju,adodatkowo„literaturaglobalna”jestciągle
aktualizowanaiwzbogacanaonowerealizacjenaniespotykanądotądskalę.
Morettizadajepytanieosposobypodejmowaniatakichbadań-pyta:jakna-
leżystudiowaćliteraturęświatową,jakczytaćkanon?Utopijnastrategiaczytania
„jaknajwięcej”(lekturajaknajwiększejliczbytekstów)nierozwiązujeproble-
mu,badaczmabowiemdodyspozycjiniepoliczalnąliczbęutworównapisanych
wwielujęzykach.Niemożewszystkichichpoznać-ijęzyków,iutworów.Nawet
takadrogaprowadziwciążdo„wielkiegonieodczytania”(greatunread).Jednak,
jakpiszeMoretti,wliczbiedziełitekstów,któresąniedoogarnięcia,trzebado-
strzecnajwiększąszansę,ponieważsamogromzadaniastawianegoprzezlitera-
turęświatowąudowadnia,żeniejestonajedyniepotocznierozumianąliteraturą,
zaledwiewidzianąwwiększym,całościowymrozmiarze.Morettiwtymmiejscu
postuluje,iżliteraturaświatowaniejestprzedmiotembadań,ale-wręczprzeciw-
nie-jestproblemem,badanympodmiotem,którywymuszaodmiennemetody
iktórytworzynoweperspektywydlakrytykiibadaczy.Pisze,żejest„toproblem,
którywołaonowąmetodękrytyczną;nadodatek,niktjakdotądnieznalazłme-
tody[badawczej]tylkoprzezczytaniewiększychilościtekstów.Niewtakisposób
rodząsięteorie;one,abyzacząćfunkcjonować,potrzebująodrobinyryzyka:sko-
ku,stawki-jakiejśhipotezy”25.
JednocześnieMorettipoddajekrytycemetodęclosereading(odNewCriti-
cismdodekonstrukcji)jakoograniczającejsiędobardzoniewielkiegokanonu.
Badaczzauważapewnązależność:imuboższewyposażeniebiblioteki,tymwięk-
szeprawdopodobieństwo,żewspółczynnikdziełuchodzącychzakanonicznebę-
dziewdanejbibliotecewyższy26.Podobneskupieniesięnaniewielkimwycinku
uniemożliwiadostrzeżenieróżnorodnychelementówcałości,brakmudystansu.
23D.Damrosch,Literaturaświatowawdobiepostkanonicznejihiperkanonicznej,s.379.
24Por.F.Moretti,ConjecturesonWorldLiterature,s.54.
25F.Moretti,ConjecturesonWorldLiterature,s.55.
26Por.AtlasoftheEuropeanNovel1800-1900,red.F.Moretti,London,NewYork1998.
