Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
ŚwiętyTomaszzAkwinu,Traktatocnotach
chybamniejszymaniżelito,naktóremusimysięzgodzićdlajejzachowania.
FaktyczniezresztąwcześniejsitłumaczeTomaszazAkwinunietakznówczęsto
oddawalidispositiojakoDdyspozycjęD;zazwyczajtłumaczylijąprzezDusposobienieD
lubDprzysposobienieD.Izwłaszczapierwszyztychwyrazówwydajesiędlaniej
całkiemdobrymodpowiednikiem.ImiesłówDusposobionyD,pomimopewnejarcha-
iczności,posiadabowiemtęważnązaletę,iżtaklubinaczej(naprzykładdobrze
lubźle)DusposobionyDpewienpodmiotmożebyćzarównosamwsobie,jak
iwstosunkudoczegośinnego-aotowłaśniechodziłojużwkoncepcjiArystote-
lesa,jakrównieżpóźniejuTomaszazAkwinu.Takiewięcrozwiązanieprzyjmuję:
dlaArystotelesowskiejhexisiTomaszowegohabituszachowujęporęcznyterminDdys-
pozycjaD,natomiastdiathesisidispositooddajęnajczęściejprzezDusposobienieD.
WedługD.Gromskiej,którabierzepoduwagęDusposobienieDjakojedenzlicz-
nychodpowiednikówproponowanychdlahexis,jegogłównymbrakiemjestbrak
liczbymnogiej:Dgdybynawettyczyłosię,jakhexis,raczejcharakteruaniżelina-
stroju,temperamentu,«stanuduszy»-nienadawałobysięnaodpowiednikhexis,
boArystotelesprzypisujeczłowiekowilicznerównoczesnehexeis,trudnozaśmówić
otakichusposobieniachczłowiekaD(s.60).Przeciwkotemumożnabyzauważyć,
żepluraleDusposobieniaD,podwzględemmorfologicznymutworzonezupełnietak
samo,jakchoćbynikomuniewadząceDuzdolnieniaD,przynajmniejpotencjalnie
istniejewjęzykupolskimiżenicnieprzeszkadza,abyodczasudoczasuprzepro-
wadzićjeDzmożnościwaktD.Ponieważjednaktrudnonieprzyznać,żeużywane
zbytczęstoDusposobieniaDniebrzmiałybydobrze,wniektórychkontekstach
zastępujęjeprzezDjakościusposabiająceD.Tenostatnitermin,pomimopewnej
sztuczności,mazresztąidodatkowązaletę:niedwuznaczniepodkreśla,żeArysto-
telesowskadiathesis,azatemihexis,nienależydokategoriistosunku-czegomożna
bysięspodziewaćpousposobieniu,azwłaszczapousposobieniuDdoczegośD-lecz
właśniedokategoriijakości.
Oddającdiathesis-dispositioprzezDusposobienieD(lubteżprzezDjakośćusposa-
biającąD),hexis-habitusmogętłumaczyćpoprostujakoDdyspozycjęD,niezaśjako
DtrwałądyspozycjęD,jaktonaogół(chociażniezawsze)czyniDanielaGromska.
OddawanierelacjimiędzytymidwomapojęciamiprzezrelacjęmiędzyDdyspozy-
cjąDiDtrwałądyspozycjąDwprzekładzietekstówTomaszazAkwinu,wktórych
tedwapojęciabardzoczęstowystępująoboksiebie,byłobydosyćniezręczne,ana
dodatekczasaminietrafne;niejestonozresztąwkażdymwypadkutrafnenawet
wstosunkudowypowiedziArystotelesa,takżeuniegobowiemcechąwyróżnia-
jącąhexeiszobszerniejszejklasydiatheseis-jakniebawemzobaczymy9-nieza-
wszejesttrwałość.
9Por.niżej,2.3.
