Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.SZTUKA
35
„światartystyczny”.Jestcelowymtworemczłowiekaizawierawsobieśladjego
indywidualnychzamierzeń.Stanowirównieżtwórkulturowypowstałyzuwagi
nacharakterystycznedladanegoczasuzamierzenieartystyczne–jegopełnysens
odsłonićmożeznajomośćepoki,wktórejpowstało.Mimotakszerokiegoujęcia
dziełasztukiitadefinicjaokazałasięzawodna–wszystkieteelementykonstytu-
ującedziełosztukizostałyzakwestionowaneażdopróbcałkowitegoichodrzuce-
niaprzezsztukęwspółczesną.Dziełosztukijestwięcprzedmiotembadawczym
otyle,oileujmowanejestzuwaginajegoswoistość,odmiennośćwstosunkudo
przedmiotówniebędącychdziełamisztuki,najegozwiązek,pokrewieństwoczy
analogiedodziełsztukiinnychrodzajów,przyjednoczesnymujęciugowaspekcie
wartościestetycznych.Dziełosztukimożnauznaćzanajłatwiejuchwytny,oczy-
wisty„obiekt”,który–conajważniejsze–stanowiimpulsdlaprzeżyćodbiorcy,cel
aktywnościtwórczejartysty.Dziełosztukijestprzedmiotemospecyficznymspo-
sobieistnienia–tkwiwrzeczywistościfizycznej,azarazemspołecznej,utrzymu-
jączniązwiązekpoprzezswojąpodstawębytowąorazzawartośćhumanistyczną.
„Swoistymi”dziełamisztukisąprzedmiotynatury,jeśliujmujesięjejakospecy-
ficzneprzedmiotyestetyczne,któreczłowiekwyodrębniłzrealnegootoczeniadla
odszukaniawartościestetycznych.
Wteoriimimesistworzeniedziełasztukipoprzeznaśladowanieuczućzo-
stałonazwane„ekspresją”,wzorowaniesięprzezartystęnadziałaniachprzyrody
–kreacjonizmem,kopiowaniewyglądurzeczyujmowanejestwramynaturalizmu
czyweryzmu–gdyfikcjaartystycznastwarzapozorycałkowitegoautentyzmu
(np.dziełosztukitraktowanejestjakodokumentnaukowy,ajegowartośćuzależ-
nionajestodwiernościwodtwarzaniurzeczywistości).
Zwolennicysocjologizmuestetycznego(np.H.A.Taine,J.Dewey,L.Gold-
mann)dziełemsztukiczyniąwytwórzbiorowejświadomości.Powstajeono
irozwijasięwzwiązkuzrozwojemspołeczeństwa,przemianamikulturowymi.
H.A.Tainedziełemsztukinazywawynikoddziaływaniawieluczynnikówze-
wnętrznych,pozaartystycznych,zktórychnajistotniejszymjestczynnikspołeczny.
NaprzykładobyczajamipanującymiwXVIwiekuwspołeczeństwiewłoskim
tłumaczyheroicznąnagośćinadmiernąmuskulaturępostacimalarskichirzeź-
biarskichMichałaAnioła.DlaJ.Deweyadziełemsztukijestprzedewszystkim
zjawiskospołeczne.Należyjerozumiećjakoprzejawduchazbiorowego,część
zbiorowegodoświadczenia.Jestonozdeterminowanezwiązkamiznaturąoraz
„społecznąwizją”natury.WedługJ.Deweya,niemaodgraniczeniamiędzytreścia-
midziełaatreściamiżycia.
FenomenologicznyogląddziełasztukipodejmujeR.Ingarden(orazM.Gei-
ger,M.Scheler,M.Heidegger).R.Ingardenprzyjmujeistnienieprzedmiotu
materialnego,prawdziwegojednakdziełasztukidoszukujesięwbycieinten-
cjonalnym,którymaswojeoparciewowymprzedmiociematerialnym,aponadto
wakcietwórczymartystyiaktachpercepcjiodbiorcy.Dopełnieniemjestprzed-
