Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
I.Wychowanieestetyczne
miotestetycznypowstaływwynikuuzupełnieniamiejscniedookreślonychbytu
intencjonalnegowzwiązkuzpodejmowanąprzezodbiorcępercepcjąestetyczną.
OdpołowyXIXwiekuażdoczasówdrugiejwojnyświatowejsilniezaznaczył
siępsychologicznynurtujmowaniadziełsztuki.Przyjmowano,żeniejestonotwo-
remczystofizycznym,ponieważmawłaściwości,któreniepozwalająsprowadzićgo
dorzeczy–jestwnimzawartyśladmyśliiuczućartysty.J.Segałmówił,żejestono
interesujące,wartepoznania–badania,oileoddziałujenaczłowieka.Bezstanu
bezinteresownegoupodobaniawynikłegozkontemplacjiuczuciowejprzedmiotu
niemadziełasztuki.Coprawdaniemawspólnychobiektywnychprzedmiotów
uznanychzapiękne,aleistniejepodobieństwostanówpsychicznych,którepoja-
wiająsięwkontakcieztymiprzedmiotami.Stantentokontemplacjaestetyczna.
ObokdziełasztukiJ.Segałwyróżniłponadto„przedmiotestetyczny”będącytre-
ściąprzeżyciawywołanegoprzezdziełosztuki,któryniemożebyćrozpatrywany
woderwaniuodprzeżywanegoprzedmiotu.
Psychologizmestetycznyrzadkowystępujewpostaci„czystej”.H.A.Taine
łączyłgozsocjologizmemibiologizmem,B.Crocepojmowałgozaśjakoekspre-
sjęosobowości,tymsamymreprezentowałidealistyczneujęciedziełasztuki.Dla
B.Crocegodziełosztukibyłoczystymbytemidealnym,tworemczystoduchowym,
wynikiemdziałalnościintuicyjno-ekspresyjnejczłowieka,wizjąpowstającąjako
wyrazosobowościartystywakcieintuicyjnym.DziełosztukidlaB.Crocegobyło
intersubiektywne,azwiązekzestronąmaterialnąbyłnieistotny.Treśćiformabyły
wdzielenierozdzielne–toartysta„posiadał”ichsyntezęwsobie,niejakoapriori.
Wduchuidealizmuobiektywnego,któregonotabenerodowódsięgaplatonizmu,
awiedzieprzezG.W.F.HeglaiA.Shaftesbury’ego–mentoraB.Crocego,wy-
powiadałsięH.Seldmayer.Autortenodbiorcę,anieartystę,czyniłtwórcądzieła
sztuki.Odbiorca,wedługH.Seldmayera,odtwarzałdziełosztuki,opierającsięna
danymmaterialnymprzedmiocieestetycznym.
Wieloaspektowośćdziełaujmująteorienp.E.SourianaczyL.Chwistka.We-
długE.Souriana,dziełosztukiistniejenaczterysposobyjako:bytfizyczny(przed-
miotmaterialny),bytfenomenalny(zharmonizowanyukładjakościzmysłów),byt
przedmiotowy(przedmiotyprzedstawionewdziele)ijakobyttranscendentny
(gdziesensiintencjafilozoficznaorazniepodważalnawartośćestetycznatworzą
syntezęiistotętegobytu).DlaE.Sourianadziełobyło,jakjeokreślał,„absolutnym
szczytemegzystencjalnym”,czylibytemindywidualnym,charakteryzującymsię
znacznąintensywnościąistnienia.
PluralizmontologicznyL.Chwistkaobejmujewielośćrzeczywistościistnienia
dziełasztukiwnastępującysposób:rzeczywistośćrzeczy–rzeczywistość„popu-
larna”wyrażarzeczytakie,jakiejawiąsięwobserwacjipotocznej,odtwarzarze-
czywistośćzewzględunaniąsamą,aodpowiadająjej„prymitywne”dziełasztuki;
rzeczywistośćfizykalna–„naukowa”odtwarzawiedzęoprzedmiotach–artysta,
kreującrzeczywistość,obserwujesystematycznieto,comaodtworzyćijedno-
cześnieuzupełniaswojąwiedzęoniej(realistycznedziełasztuki);rzeczywistość
