Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
FortyfikacjeZamościawosiemnastowiecznychprzekazachkartograficznych...
41
rzekiŁabuńki.Łącznaichdługośćwynosiłablisko3km,acelempowstania
byłaosłonaobszarówprzedmieśćzamojskich,położonychmiędzywyżej
wymienionymitraktami54.
W1775r.powstałoopracowaniekartograficzneautorstwaaustriackiego
geometryM.JohannaDerichsa55,będącenajprawdopodobniejkopiąplanu
z1774r.Świadczyotymprzedewszystkimkompozycjaarkuszaizawartość
legendy.Derichswtakisamsposóbprzedstawiłtwierdzęwrazzprzedmieściami
izabudowąorazsieciąkomunikacyjną.Znaczniewyraźniejjednakodnotował
umocnieniapołożonenawschódodtwierdzy,m.in.precyzyjnieutrwalając
ichelementywformieredanówimiejscazetknięciasięwałówztraktami
wychodzącymizobszarutwierdzy56.Oryginałplanuznajdujesięwzespole
ArchiwumWojennego,ArchiwumPaństwowegowWiedniu,apierwszyraz
wopracowaniupolskimzostałodnotowanyw1920r.57
Zanajdoskonalszeosiemnastowiecznekartograficzneopracowanie
Zamościa,razemzjegoumocnieniamiorazobszarempodmiejskim,uważany
jestplanz1777r.:Erstes-ZeichnungsBlat.PlanvonderFestungNoviZamośćin
derKonigreichGaliziennebstderumselbeauf6,bis700KlafernliegendeGegend.
Wykonanyzostałwskali1:1700,naarkuszuorozmiarach200x200cm,przez
kpt.AndreasavonHeillmanna(1740-1805)zkorpusuinżynieryjnegoarmii
austriackiej58.
54Wedługniektórychautorówtzw.StareszańcelubSzańceszwedzkiepowstaćmiaływpołowieXVIIw.,
wczasiepróbyzdobyciaZamościaprzezwojskaKarolaXGustawaw1655r.-vide:AndrzejKędziora,
EncyklopediamiastaZamościa,Zamość2012,s.642.Wedługinnych,umocnieniawzniesionopółwieku
później,podczaswielkiejwojnypółnocnej-vide:W.Przegon,J.Żygawski,op.cit.,s.67.Poglądten
podzielaZbigniewStankiewicz:uwałyusypanezostałyprzezstacjonującychpodZamościemKozaków
zaporoskich(odpaździernika1705domaja1706roku),albowiemniewpuszczenidotwierdzyosłonili
nimizimowyobóz”-vide:idem,WałyszwedzkiewZamościu,uZamojskiKwartalnikKulturalny”,nr1:
2014,s.16-17.Informacjeteniemająpotwierdzeniawmateriałachźródłowych.Wedłughistoryków
badającychtenokres:uoddziałykozackiezjawiłysiępodZamościemwpaździerniku1704roku,
wdwatygodniepoodejściuwojskszwedzkich,zajmującprzedmieścia[ł].Wedługrosyjskiegoplanu,
skierowanegoprzeciwkoSzwedom,rozkazobsadzeniazamojskiejtwierdzyotrzymałhetmankozackiJan
Mazepa[ł].OrdynatTomaszJózefZamoyskiodmówiłjednakwprowadzeniaKozakówdoZamościa
[ł].OstateczniezgodniezmandatemkrólaAugustaIIz4listopada1705rokuiporozumieniem
parafowanymprzezOrdynata17listopada,doZamościanieweszło,jakplanowano,6tys.Kozaków,
aleliczący1000żołnierzyoddziałrosyjski.RosjaniewprowadzenidoZamościaprzezhetmana
kozackiegoJanaMazepęwimieniucara,najedenmiesiączostaliprzezniegozaopatrzeni[ł]”
.Mazepa,
wtowarzystwiereferendarzakoronnegoStanisławaRzewuskiego,stanąłobozemwŁabuniachistamtąd
prowadziłrozmowyzordynatem.ZałogarosyjskawZamościustacjonowaładomaja1706r.,zaśKozacy
odeszlispodmiasta,zanimdotwierdzywprowadzonooddziałrosyjski.Vide:R.Szczygieł,op.cit.,
s.74-78.
55DerichsbyłtakżeautoremplanuOkopów(Pland’Okopyz1775),czyliOkopówśw.Trójcy,
znajdującychsięuujściaZbruczadoDniestru,napograniczudwóchprowincjihabsburskich-Galicji
iBukowiny.Vide:LudomirSawicki,SpismapArchiwumWojennegowWiedniuodnoszącychsiędoziem
polskich,Warszawa1920,s.156,poz.1854;W.Przegon,J.Żygawski,op.cit.,s.66-67.
56W.Przegon,J.Żygawski,op.cit.,s.115,ryc.39.
57ÖStA/KA,sygn.GIk159;L.Sawicki,op.cit.,s.192,poz.2229.
58AndreasvonHeillmann-mjrw1783,ppłk.w1793,płkw1797igen.-mjrw1801r.Od1801do
1805r.zastępcakomendantatwierdzyTheresienstadt.Vide:BiographicalDictionaryofallAustrian
GeneralsdurringtheFrenchRevolutionaryandNapoleonicWars1792-1815,byLeopoldKudrnawith
BiographicalEssaysbyDigbySmith,www.Napoleon-series.Org/research/biographies/Austria
[dostęp:22.09.2021],H24.
