Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
42
JacekFeduszka
Oryginałtegoplanu,takjakipoprzedniego,znajdujesięwzbiorach
AustriackiegoArchiwumPaństwowego,ArchiwumWojennegowWiedniu59.
Precyzjawykonaniapowoduje,żestanowionwieloaspektoweźródłodo
poznaniaosiemnastowiecznegoZamościa.Wodniesieniudoelementów
militarnych,planodnotowujenumeracjębastionów.Uwidoczniononanim
takżezaryspierwotnychfortyfikacji,wyznaczonychjeszczeprzezBernarda
MorandowXVIw.Wewschodniejczęściprzedpolafortecznegoodwzorowano
przebiegliniiumocnieńpolowych.Precyzjaichodwzorowaniauwidacznia
m.in.to,żeprzedliniątychumocnień,naodcinkupółnocno-wschodnim,
znajdowałasięfosa.Napółnocodtwierdzyzarysowanesąrównieżelementy
sztucznieukształtowanegoterenu,cosugerowaćmoże,żeiodtejstronyistniały
umocnieniaziemnelubteżpróbowanojerozplanować60.Szczególnieistotnym
elementemtegoplanusąprzedstawionezwielkądokładnościąprzedmieścia
Zamościa.Wlatach1809-1813,anastępnie1821-1831zostałyonecałkowicie
wyburzone,wcelustworzeniaszerokiegoobwodumilitarnegowokółtwierdzy,
wtrakciejejrozbudowyiprzygotowańdodziałańwojennych61.
Kolejnymiznanymiplanamitwierdzyzamojskiejzomawianegookresusą
opracowaniakartograficzneautorstwa:mjr.OtoMoritzaGeorgaGomezade
Parientosa62-PlandeZamość,powstałyprawdopodobniewlatach80.XVIIIw.,
kpt.MichaelaKandlbindera-PlanvonNeuZamoszeinKaiserlichePohlen/
PlanNowegoZamościawKrólestwiePolskim(wformierysunkuodręcznego)
orazanonimowegoautora-PlanDelaViledeZamoscaveclesFauxbourgs/
PlanMiastaZamościarazemzPrzedmieściami,zprzełomuXVIIIiXIXw.
PlanZamościaautorstwadeParientosaobejmujecentralniepołożoną
twierdzę,którejobrazprzypominaplanBuzoganyegoz1772r.Autor
skoncentrowałsięjednaknaukazaniurozmieszczeniazabudowywewnątrz
murówobronnychoraznapokazaniurozplanowaniaicharakteruzabudowy
przedmieść,łączniezichogrodamiizadrzewieniem.Wokółtwierdzy
zaznaczonoterenypodmokłe,będącepozostałościamidwóchzbiorników
wodnych:ZalewyWielkiejiMałej63.
WykonanypodnadzoremMichaelaKandlbinderaPlanvonNeuZamosze
inKaiserlichePohlen/PlanNowegoZamościawKrólestwiePolskimnawiązuje
59ÖStA/KA,sygn.GIk159-3;W.Przegon,J.Żygawski,op.cit.,s.67,116-ryc.40A-C.
60W.Przegon,J.Żygawski,op.cit.,s.116-ryc.40BiA.Dokładniejszepowiększenieplanu-vide:
B.Sawa,op.cit.,t.II,s.30-31,32-33.
61W.Przegon,J.Żygawski,op.cit.,s.67.
62OttoMoritzGeorgGomezdeParientos(1744-1810)pochodzącyzBelgiikartografwojskowy
igeolog,zajmowałsięznaczeniemterenuigeologiidlapraktykiwojskowej.Przezpewienczaspracował
jakoprofesorurozumowaniataktyki,naukiowojnieibadańterenu”wTerezjańskiejAkademiiWojskowej
wWiedniu.WeteranwojenzTurcjąirepublikańskąFrancją(1794-1795),zastępcakomendanta
twierdzywMoguncji.ZałożycielChalkograficznegoBiuraSztabuGeneralnegoiprekursorBiuraOpisu
Kraju.Od1800r.wstopniugenerała-majora,dyrektorCesarsko-KrólewskichArchiwówWojennych.
W1805r.napisałprzewodniknaukowyoukształtowaniuterenudlaaustriackiejkadryoficerskiej.Vide:
[MoritzGomezdeParientos],TerrainlehrezumUnterrichtfurdieOfficierederosterreichischenArmee,
Wien1808;ConstantinvonWurzbach,BiografischesLexikondesKaiserthumsOesterreich,Bd.5,[Wien]
1870,p.265;BiographicalDictionary…,G25.Vide:Josef-MichaelSchramm,Wurzelneinermilitarisch
andewandten„Geognosie”imaltenOsterreichvor1918,uBerichtederGeologischenBundesanstadt”
,
Bd.89:2011,s.47.
63ÖStA/KA,sygn.GIk160;W.Przegon,J.Żygawski,op.cit.,s.68,119-ryc.42.
