Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Metafizycznośćwtekście:strategieifigurynarracyjne,obrazyimotywy
Portretowalnyoddziałałnawyobraźniętwórcy,wktóregoprzeświadczeniukino
(jakosztukanzsamejswejistotyponadnaturalna”,spowinowaconazesnem
imarzeniem)stanowinśrodekumożliwiającyakcesdoświataniedostępnego
zmysłowemupoznaniu”4.
Utwóramerykańskiegopisarzaopowiadaodwóchświatach:świecienarrato-
ra–rannegomężczyzny,którypodczasnocleguwwieżystaregozamczyska
ulegahipnotycznemuoddziaływaniuwizerunkunieznajomejdziewczyny,oraz
świecietwórcyobrazuijegomodelki.Jakgłosizapiswkataloguzbiorówza-
mkowych,malarztentakzapamiętałsięwswojejpracy,żenawetniedostrzegł,
iżzkażdymruchempędzlaprzybliżaśmierćmłodziutkiejmałżonki,abarwy
nasycająceportretnodejmuje”jejgasnącemuobliczu.Rzutemostatniejplamy
napłótnomistrzdopełniłzarównoswojegodzieła,jakiziemskiejegzystencji
kobiety.Historiatawywieraosobliwywpływnarannegoprzybyszaś
Zperspektywypierwszoosobowegonarratoraonsam,jakimrocznakomnata
zamku,zapełnionadziełamimalarskimi,stanowiąrzeczywistość.Zkoleipostać,
któraspoglądanańzpłótnaoczymaoniezwykłejsilewyrazu,przynależydo
królestwasztuki,utrwalającejminionekształtyistnienia.Kontaktnarratoraze
światemgłównejbohaterkinowelijestzatemzapośredniczonyprzezjegodwie
reprezentacje(ntchnącyżyciem”obrazorazdotyczącągoopowieść),któresta-
nowiąswegorodzajunprzypomnieniajuż-nie-rzeczywistości”.Analogicznieob-
cowanieczytelnikazeświatemprzedstawionymutworuEdgaraAllanaPoego
bazujenarelacjachdwóchnarratorów,przyczympierwszaznich,pierwszooso-
bowa,jakoświadectwogłębokiegoprzeżycia(niebywałejpercepcjiobrazu),
utwierdzaniejakoprawdziwośćdrugiej.(Pomińmyoczywistąkwestięfikcyjne-
go,zperspektywyodbioru,statusutejliterackiejhistorii.)
Zasadniczeznaczeniedlawymowyopowiadaniamazarównochwytntekstu
wtekście”,jakiniezwykłe,znajdującewnimswoistąlegitymizacjęsprzężenie
różnychporządkówistnienia:nbliskiespotkaniesię”heterogenicznychrzeczywis-
tości–sztukiiegzystencji,śmierciiżycia.WinterpretacjiTheOvalPortraituzasad-
nionewydajesięzatemzastosowaniezarównopojęcianświataobramowanego”,
(1960).Iwostatnimzwymienionychobrazówdopatrzyćsięmożna,niecomniejoczywistych,
wpływówopowiadaniaPortretowalny,ewentualniedowodówoddziaływaniawizjiEpsteina.
OekranizacjachtwórczościPoegopisalim.in.W.Świdziński,Międzyawangardowymeksperymen-
tematanimhorrorem.EkranizacjetwórczościEdgaraAllanPoeprzed1939rokiem,nKwartalnik
Filmowy”2009nr67-68,230-242;T.Rutkowski,Pogrzebaniżywcem.Filmoweadaptacjeutworów
PoegowreżyseriiCormana,[w:]EdgarAllanPoezwielokrotniony.Wkręguliteratury,malarstwa
ifilmu,red.E.Szczęsna,P.Kubiński,Warszawa2010,s.228-243.
4A.Helman,JeanEpstein,[w:]A.Helman,J.Ostaszewski,Historiamyślifilmowej,Gdańsk2007,
s.35.
