Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Metafizycznośćwtekście:strategieifigurynarracyjne,obrazyimotywy
spadkobiercy.Fantazmattenznalazłwyrazchociażbywgrafikachfrancuskiego
ilustratoraGrandville’a7(Niebezpieczneobrazy,1844–ilustracjanr5)oraz
wtwórczościliterackiejNathanielaHawthorne’a(ThePropheticPictures,
ok.1835),NikołajaGogola(Portret,1935),GerardadeNervala(Portraitdu
diable,1839),NarcyzyŻmichowskiej(Poganka,1846)
8
.Zapionierówtegorodzaju
ujęćwnaszymkręgukulturowymuznajesięmiędzyinnymi9:ErnstaTheodora
AmadeusaHoffmanna,angielskiegomalarzaipoetęGabrielaRosettiego,irlandz-
kiegoautorapowieścigrozyCharlesaMaturinaoraztwórcęRękopisuznalezione-
gowSaragossie(1803-1815)JanaPotockiego.Bodajnajsłynniejsząrealizację
motywuprzyniósłschyłekwiekudziewiętnastego.Uznaćzaniątrzebadekaden-
ckiPortretDorianaGraya(1891)OscaraWilde’a–powieśćokreślanąmianem
nfaustowskiejprzypowieścionieprzystawalnościsztukiimoralności”10.Nota-
benewpracachniektórychinterpretatorówPortretowalnyuzyskujeanalogiczną
wykładnię11.
Zgodniezterminologiąprzyjętąprzezsemiotykówtartuskichmotywoży-
wającegoportretustanowiszczególnyprzejawdążeniadopokonaniagranic
przestrzeniartystycznej(przekroczenianram”przedstawienia)12.Zperspektywy
7Grandville(właśc.JeanIgnaceIsidoreGérard)inspirowałpóźniejdadaistów:MaxErnstogłosił
gonawetjednymzeswoichartystycznychojców.
8Spośródpóźniejszychutworówpisarzypolskichprzywołaćwypadawtymkontekściezwłaszcza
najważniejszedziełoRomanaJaworskiegoWeselehrabiegoOrgaza(1925),opatrzonecharaktery-
stycznympodtytułemnpowieśćzpograniczadwóchrzeczywistości”.
9Por.M.Praz,Zmysły,śmierćidiabełwliteraturzeromantycznej,przeł.K.Żaboklicki,wstęp
M.Brahmer,Warszawa1974,s.326;T.Ziolkowski,DisenchantedImages.ALiteraryIconology,
Princeton1977,s.87-88.
10Słownikpisarzyświata,red.J.Maślanka,Kraków2004,s.861.
11NaprzykładAndrzejPieńkosinterpretujeopowiadaniePoegojakonprzypowieśćogranicyrea-
lizmu”,któryndoprowadzonydoostatecznychkonsekwencji,nieodwołalniemusiigraćzwymia-
remetycznym[...]”(Okropnościsztuki,op.cit.,s.222-224).ZkoleiMarioPrazwiążenwchłonię-
ciemodelaprzezobraz”zeznamiennądlaamerykańskiegopisarza(inacechowanąerotycznie)
nobsesjąwampiryczną”iplasujejewkontekścietakichmotywów,jakoczyLigeiorazzęby
Bereniki(Zmysły,śmierćidiabełwliteraturzeromantycznej,op.cit.,s147;por.J.B.Twitchell,
TheLivingDead.AStudyoftheVampireInRomanticLiterature,DukeUniversityPress1981,
s.166-178).GrzegorzJankowiczupatrujezaśwtytułowymmotywieopowiadanianspełnienia
Platońskiegomarzeniaodoskonałymnaśladownictwie,oidealnejreprezentacji,którazrównuje
sięontologicznieztym,coprzedstawione”;zdaniembadaczaczynitominiaturęPoegonjedną
znajciekawszychpróbliterackiegoprzedstawieniaekfrastycznejnadzieiilękuprzeduobecnieniem”
(G.Jankowicz,Nieobecnaekfraza,[w:]Kulturowewizualizacjedoświadczenia,red.W.Bolecki,
A.Dziadek,Warszawa2010,s.220,216).
12B.Uspienski,Poetykakompozycji,przeł.P.Fast,Katowice1997,s.202.Generalnierzeczbiorąc,
rosyjskibadacztłumaczydążeniedoprzekroczeniagranicprzestrzeniartystycznejintencjąmak-
symalnegozbliżeniaprzedstawionegoświataiświatarealnegowceluosiągnięciajaknajwiększej
