Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Metafizycznośćwtekście:strategieifigurynarracyjne,obrazyimotywy
nramy”znajdująśrodekdofantazyjnegoudziwnieniarzeczywistościprzedsta-
wionej,nasyceniajejpierwiastkamimagii(byprzywołaćchociażbyDziadkado
orzechówE.T.A.Hoffmanna,PasterkęikominiarczykaHansaChristianaAnder-
senaczyNiebieskązasłonęVirginiiWoolf)oraztakimi,któreczyniązeńnade
wszystkonarzędzieoddziaływanianaemocjeodbiorcy,azwłaszczawzbudzania
wnimpanicznegostrachu16.
Dobrywspółczesnyprzykładzastosowaniamotywuwdrugiejzwymienio-
nychfunkcjiprzynosikinematografia.ZnanyjapońskihorrorpodtytułemKrąg
(TheRing,1998)wreżyseriiHideoNakatyzostałosnutywokółmotywuśmiercio-
nośnejkasetywideo:przyczynązgubybohaterówfilmustajesiępostaćwypeł-
zającazekranutelewizyjnego.Groza,którejdoświadczawidzoglądającyKrąg,
zostajespotęgowanaprzeznarzucającąsię–międzyinnymidziękikompozycji
kadru–analogięmiędzydramatycznąsytuacjąpostacifikcyjnychaautentyczny-
miokolicznościamiodbiorufilmu:przerażającazjawa,przekraczającgranicę
ekranuprzedstawionego(telewizorabohatera),zdajesięwdzieraćrównieżna
obszarprywatnościrealnegowidza(ilustracjanr6)17.
TwórczośćEdgaraAllanaPoegonieidzieażtakdaleko,alemożnawjejob-
rębiewskazaćprzykładyutworów,wktórychamerykańskipisarzpodejmujeza-
biegizmierzającedonadwątleniakategorycznościrozdziałumiędzyświatami
życiaisztuki,faktycznościąiartystycznymzmyśleniem,prawdąifikcją.Nie-
kiedyprzejawiasiętowjawnymwyzyskaniunhistoriiprawdziwych”,wewpa-
sowaniuichwramyprzedstawieniaartystycznego,anawetwwykorzystaniu
wutworzeliterackimnazwiskaautora(toprzypadekTajemnicyMariiRogêt),
innymrazemzaśwformiemniejostentacyjnej,jakąjestposłużeniesięfigurą
bohatera-czytelnikaipostawieniegowobectychsamychzadańintelektual-
nych,zktórymizmierzyćsięmusiczytelnikrealny(casusZłotegożukajako
16Zabiegtenbywaniekiedystosowanywceluwywołaniaefektuskrajnieodmiennego.Zob.np.
momentamihumorystycznąscenęzwiedzaniaprzezStefcięRudeckągaleriiportretówrodowych
MichorowskichwekranizacjiTrędowatejMniszkówny(1976,reż.JerzyHoffman)orazfilmPur-
purowaróżazKairu(ThePurpleRoseofCairo,1985,reż.WoodyAllen),będącypogodnieiro-
nicznąwariacjąnatematmocyoddziaływaniaekranowejfikcjiiemocji,któremożeonawywoły-
waćwodbiorcy.Wautotematycznymobrazieamerykańskiegoreżyserażycieubogiejkelnerki
Cecylii(MiaFarrow)radykalniesięzmienia,icokolwiekkomplikuje,gdykobietata(żonaalko-
holikaorazwielbicielkasamotnychseansówkinowych)podejmujeromansśzgłównymbohate-
remswojegoulubionegofilmu,któryschodzidlaniejzekranu.Por.takżefilmyBohaterostatniej
akcjiJohnaMcTiernana,UcieczkazkinaWolnośćWojciechaMarczewskiego,MłynikrzyżLecha
MajewskiegoorazopowiadanieWidmo(Elespectro)HoracioQuirogi(wtomieBiałazapaść,
przeł.M.Baterowicz,Kraków1981).
17Tensamchwytjestbardzoczęstowykorzystywanywreklamachodbiornikówtelewizyjnychdla
podkreśleniadoskonałościobrazu,zob.reklamówkętelewizorówLCDOrion(ilustracjanr7).
