Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
upaństwowieniaiuprzywilejowaniaCerkwiprawosławnej,raczejprzeciwnie–
upośledzałają,wbrewintencjomwpływowychinstytucjispołeczeństwaukraińskiego.
TosamozrobiłateżIIRzeczpospolita(ajeszczewcześniejdominująceelitypolskie
whabsburskiejGalicji)wobecukraińskiejCerkwigreckokatolickiej.
Wbrew
Huntingtonowskim
schematom
różnica
między
Ukrainą
centralną
(prawosławną)azachodnią(katolicką)niejestażtakdużajakmiędzycentralną
(z
tradycją
prawosławia
rdzennego,
nieupaństwowionego)
a
wschodnią
(zprawosławiemwyłącznierosyjskim,państwowo-imperialnym).IRzeczpospolita,
mimożezniknęłaponaddwieścielattemu,zdążyłapołożyćzarównowukraińskim
centrum,jakinazachodziepodwalinytakważnychspraw,jakrządyprawa,samorządy
lokalne,europejskisystemedukacyjny,sądownictwo,prawomagdeburskie,stosunki
kontraktowemiędzywładcamiapoddanymi,elementyrepublikanizmu.Żadnaztych
rzeczybyłaraczejniedopomyśleniawdespotycznym,zasadniczoorientalnym
carstwiemoskiewskim,któretowłaśnieukształtowałowistotnymstopniupóźniejszą
politycznątradycjęImperiumRosyjskiego,przyniesionąnaUkrainę.
RecepcjatejtradycjiokazałasięjednakróżnawposzczególnychregionachUkrainy.
Napołudniuiwschodziezostałaprzyjętaraczejbezproblemowo–poprostujako
poszerzenieimperialnychtradycjiiinstytucjinanowokolonizowane„ziemieniczyje”.
NaUkrainiecentralnejzderzyłasięjednakzinnątradycjąiinnymiinstytucjami–
pozostałościązupełnieinnejcywilizacji.Potrzebnewięcbyłonietylkopółtorawieku
rusyfikacji,
ale
też
całe
dziesięciolecie
terroru
bolszewickiego
i
wreszcie
wymordowaniekilkumilionówchłopówsztuczniezorganizowanymgłodem,bytę
cywilizacyjną„inność”kompletniewyeliminować.Natomiastnazachodziekraju,który
przezdłuższyczaspozostawałpozazasięgiemeliminatorów,alternatywnatradycja
przetrwała,chociażuległapewnymdeformacjomiosłabieniu.
Towłaśnietazachodnia,niekonieczniekatolicka(wwąskokonfesyjnymsensietego
słowa),aleniewątpliwiehumanistycznatradycjaodziedziczonapoIRzeczypospolitej,
przyczyniłasięwXIXwiekudowykształcenianowoczesnejukraińskiejtożsamości
narodowejiwyposażyłaówczesnychtwórcówtejtożsamości–intelektualistów
ukraińskichwCharkowie,KijowieiwreszcieweLwowie–wnajważniejsze
symboliczneśrodki,potrzebnedozapewnieniaUkrainiekulturalnejipolitycznej
odrębnościwobecRosji.„PrzynależnośćdoZachodu”okazałasięważnączęścią
„tradycji
wynalezionej”,
niezbędnej
w
każdym
procesie
narodotwórczym.
Intelektualiścinarodubezpaństwowegoiupośledzonegomusieliutożsamićsiebieicały
swójkrajzwyobrażoną„Europą”jakozsymbolicznym„centrum”–bardziej
centralnymwichwyobraźniipublicznymdyskursieniżpolitycznecentrumwrogiego
i
represywnego
imperium.
Wymyślona
przez
Oświecenie
opozycja
rzekomo
cywilizowanejEuropyibarbarzyńskiejAzjizostaławykorzystanaprzezinteligencję
ukraińskądopodkreśleniaswojejinnościorazwyższościwszystkiegocoukraińskie(bo
„PowrótdoEuropy”wtymnarodotwórczym(inarodowowyzwoleńczym)dyskursie
oznaczał
powrót
do
normalności,
usunięcie
czegoś,
co
niesprawiedliwe
inieprawidłowe,naprawieniepewnejpatologiirozwoju.Toromantycznepodejście
wymuszałonaukraińskichdziałaczachnietylkogloryfikowanierzekomejukraińskiej
„europejskości”(jakoprzeciwwagizdemonizowanejrosyjskiej„azjatyckości”),aleteż
