Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Terminologiazwiązanazoczyszczaniem…
39
stosowanogotakżenaoznaczeniezwierzęcychodchodów(gdańskiedyktozakazie
trzymaniapsówz1538r.)16ifekaliówwydobywanychzkloak(protokółRadyMiasta
Toruniaz1752r.dotyczącyopróżnieniaprywetywklasztorzebernardynów)17.
2.Unlust,plugastwo.Źródłasłownikoweileksykograficzneodnotowywały
topojęciewbardzoszerokimsensienaoznaczenieczegośniechcianego,niewygod-
nego,azarazembudzącegowstrętiwymagającegousunięcia,wskazując,żemogło
todotyczyćtakżenieczystościulicznych18.WtekstachurzędowychmiastPrusKró-
lewskichXVI-XVIIIw.używanogodośćpowszechnieistosunkowoczęsto(ponad
10%wzmianek).Znielicznychzapisówzawartychwdwujęzycznychaktachpraw-
nych-proklamytoruńskiejRadyMiejskiejz1659r.iwzmiankowanegogdańskiego
edyktuz1754r.-wynika,żetermintentłumaczononapolskijakonplugastwo”19.
Dokładnaanalizawystępowaniapojęciawposzczególnychaktachprawnychikon-
kretnychkontekstachzdaniowychprowadzidowniosku,żebyłtojedenznajobszer-
niejszychznaczeniowoterminówsanitarnych.Stosowanogozarównonaoznaczenie
wszelkiegorodzajunieczystości,jakrównieżwodniesieniudocharakterystycznych,
aniekiedybardzoszczegółowychichrodzajów.
Określanonimjednakprzedewszystkimnieczystościulicznewsensieogólnym20.
Występowałniekiedywcharakterzepojęcianadrzędnego,odnoszącegosiędoodpadków
zbieranychzuliciprzeznaczonychdowywiezienia,obejmującegozakresemznaczenio-
wymdwainnepodobneterminy,amianowiciewGdańskuiElbląguXVI-XVIIw.nłajno
ignój”(nKotundMist”)21,natomiastwXVIII-wiecznymToruniungnojeiśmieci”22.
Dośćczęstoposługiwaniosiętymterminemwznaczeniunieczystościopłynnejlubpół-
płynnejkonsystencji;źródłaniejednokrotniemówiąoichspływaniu(dociekówwod-
nych,rynsztokówitp.)ikoniecznościusuwaniaszuflami23.Ponadto,zgodniezgdańskim
16nupunBerOldenStadt,deHündeindenHüsernundsustwanung[en],togroterantallundmen-
nyngegefodetundgeholdennwerdenn,alsodatockdienachtesseyngehoerundsustvehleunradtund
nadeel(datgathvorherde)entstaennmüchte”-VandennHündenn/VandennSwienen,20VIII1538,
APG,300,93/25,s.200.
17ndasAusführendesUnrathsbeyderP.P
.Bernhardinis”-Rathsprotocolle,14VII1752,APT,II/II,
50,k.242v-243r.
18Zob.Adelung,Bd.4,Sp.876-877;Krünitz,T.198,s.607-608;Mrongovius1837,s.630;Grimm,
Bd.24,Sp.1145.
19ngnoyywszelkieplugastwo,ktoręwBędziepoulicachkupamilezy”-Rathsprotocolle,4IV1659,
APT,II/II,6,k.57r;nkeineStrohmattenodersonsteinigenUnlustausihrenGefäBenindieMottlauzu-
werfen”/nzadnychsłomianychmat,albowięcinszegoplugastwazichstatków,wMotławęwrzucać”-BG
PANOd5711.8º,adl.66,68.
20Zob.APG,300,5/86,k.317r-317v;300,10/24,k.306r;300,10/46,k.66r-66v;300,58/9,s.420-421;
300,58/15,k.29v;300,58/120,s.92,115;300,58/121,k.84r;300,93/53,s.52;300,R/Mm,3,s.542-543;
300,R/Z,q6,s.72;352/50,k.106r;397/15,b.p.;369,1/36,s.127-129;369,1/95,k.277v;492/526,s.55;
492/257,s.846;492/1221,s.258-262;APT,II/II,2,s.273;II/II,16,k.189v.;II/II,8a,s.319.
21Zob.APG,300,58/120,s.42,96,126,192,260,402;300,58/121,k.41v-42v;300,93/53,s.44,58,
62;300,93/25,s.617-618;492/859,s.182.
22APT,II/II,20a,k.193r-193v;II/II,36a,k.26v.
23APG,369,1/24,s.550-551(nallerunlustindenstromherabfleisset”,1607r.);300,58/120,s.520
(1642r.);300,10/47,k.57v-58r,61v,64v-65r(1683r.);369,1/30,s.796,855-856(nUnlustindenGraben
