Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Podejściadodefiniowaniaodpowiedzialności
15
Wedługtegofilozofaodpowiedzialnośćmożewystępowaćwnastępującychsytu-
acjach11:
1.Ktośponosiodpowiedzialnośćzacoś(jestzacośodpowiedzialny).
2.Ktośpodejmujezacośodpowiedzialność.
3.Ktośjestzacośpociąganydoodpowiedzialności.
Byćodpowiedzialnymzacośoznacza,żewykonawcajestniejakoautomatycz-
nieodpowiedzialnyzaczyn,któregodokonał.Podejmowanieodpowiedzialności
zacośoznaczawewnętrznągotowośćsprawcydowzięcianasiebieodpowiedzial-
ności.Zkoleipociąganiedoodpowiedzialnościtozmuszeniebądźegzekwowanie
odkogośbyciaodpowiedzialnym.
R.Ingardenwyróżniłdwaaspektyodpowiedzialności:odpowiedzialnośćprzed
popełnieniemczynuipojegopopełnieniu.Odpowiedzialność„poczynie”topo-
noszenieodpowiedzialnościzaczynydokonane,tokonsekwencja,następstwodo-
konaniapewnejczynnościprzezkogośwokolicznościach,któretęodpowiedzial-
nośćumożliwiają12.Zkoleiodpowiedzialność„przedczynem”,oznaczagotowość
doprzyjęciaodpowiedzialności„poczynie”.Wedługtegofilozofaczłowiekponosi
odpowiedzialność,gdycośuczynibądźzaniechaczynuwsytuacji,gdypowinien
cośuczynić.Przytympodkreśla,żeodpowiedzialnymożebyćtylkoczłowiek,który
jestświadomyswoichczynówidziaławsposóbnieprzymuszony.
G.Pichttwierdził,żedźwiganieodpowiedzialnościzaczynyniemacharakteru
uznaniowego,odpowiedzialnośćbowiemkonstytuujeczłowieka13.Badacztenod-
chodziłodzałożeńosamoodpowiedzialności,stwierdzając,żeczłowiekodpowiada
zawszystko,copozostajewsferzejegowpływów.G.Pichtwprzeciwieństwiedo
R.Ingardenaposzukiwałwarunkówludzkiejodpowiedzialnościwkażdorazowej
sytuacji,wjakiejpostawionyjestczłowiek,aniejakR.Ingarden-wpodmiocie
ijegokwalifikacjach14.Przedludźmistajązadaniaitoonebędąstanowićźródłood-
powiedzialności.DlaG.Pichtaodpowiedzialnośćzadziejeimplikujetroskęczło-
wieka,bydziejemogłypozostaćdziejami,toodpowiedzialnośćzaprzyszłepokole-
nia,zazachowanieludzkości15.
M.Schelertwierdził,żeprzypisywanieczynuosobieniejesttożsamezusta-
nawianiemodpowiedzialnościdanejosoby.Możesięzdarzyć,żewpewnychsytu-
acjachniebędziemożnaprzypisaćjej(poczytać)czynu,którypopełniłazewzglę-
dunajejniepoczytalność,cojednaknieoznacza,żeosobataniejestzaówczyn
odpowiedzialna.WedługM.Scheleraprzypisywalnośćdziałań,poczytalnośćczło-
wieka,tj.zdolnośćdobyciapodmiotemprzypisywalnychdziałańimoralnaodpo-
11R.Ingarden,Książeczkaoczłowieku,WydawnictwoLiterackie,Kraków1987,s.20.
12R.Ingarden,Wykładyzetyki,WydawnictwoPWN,Warszawa1989,s.296.
13
G.Picht,HierundJetzt.PhilosophierennachAuschwitzundHiroshima,t.2,Klett-Cotta,
Stuttgart1981,s.325.
14J.Filek,Odpowiedzialność...,s.208.
15G.Picht,Pojęcieodpowiedzialności,[w:]J.Filek(red.),FilozofiaodpowiedzialnościXXwieku.
Tekstyźródłowe,WydawnictwoUniwersytetuJagiellońskiego,Kraków2004,s.249.
