Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
Kontekstymedyczne,psychologiczneispołecznezachowańszkodliwychiuzależnieńbehawioralnych
Autorzymodelusyndromalnegopodkreślająponadtoistnieniegenetycznego
podłożauzależnień,wspólnegozarównodlasubstancjalnych,jakiniesubstancjal-
nychnałogów(Shaferiin.,2004),np.wspólnemechanizmymolekularnedlauza-
leżnieniaodnarkotykówikompulsywnegobiegania(Werme,Lindholm,Toren,
Franck,Brene,2002;Nestler,Barrot,Self,2001)czypodobnepodłożegenetyczne
hazarduialkoholizmu(Slutskeiin.,2000).Coprawda,nieudałosięzewzglę-
dunazłożonyobrazfenotypowyuzależnieńwyodrębnićposzczególnychgenów
odpowiedzialnychzakonkretneuzależniającezachowanie,jednaklicznebadania
potwierdzająhipotezęogenetycznympodłożuwszystkichuzależnień.Wskazuje
sięprzedewszystkimnanaturęwpływówśrodowiskowychzwiększającychryzy-
koichpojawieniasię.Uzależnieniawszelkiegotyputozachowaniagenetycznie
uwarunkowane,wktórychetiologiiznaczącąrolęodgrywajączynnikiśrodowi-
skowe2.Ponieważgenetyczneczynnikiryzykaniezostałyzidentyfikowanedla
poszczególnychuzależnieńbehawioralnych,touzupełnieniepodłożazachowań
nałogowychstanowiączynnikipsychospołeczne.Sąoneintegralnymelemen-
temmodelusyndromalnego,główniezewzględunaheterogenicznośćekspresji
uzależnień(takichjakalkoholizm,hazard,zakupoholizmczypracoholizm).
Natomiastdoczynnikówproksymalnychzaliczasięspecyficznezdarzeniaży-
ciowei/lubdalszezażywaniesubstancjichemicznychlubangażowaniesięwdane
zachowanie,któremożeprowadzićdoistotnychzmianwfunkcjonowaniujed-
nostki.Czynnikiproksymalneryzykaniesątakdobrzeudokumentowanejak
czynnikidystalne,wskazujesięjednak,żesąonepodobnedobiopsychospołecz-
nychczynnikówodpowiedzialnychzapodatnośćjednostkinauzależnienia(por.
Shaferiin.,2004).
Podatnośćnauzależnieniapołączonazesprzyjającymiczynnikamiryzyka
prowadzidorozwojuspecyficznegozaburzeniapsychicznegozwanegouzależ-
nieniem.Manifestacjaobjawówwuzależnieniumożebyćbardzozróżnicowana.
Poszczególneuzależnieniaróżniąsięekspresją(np.nikotynizm,hazardczyuza-
leżnienieodinternetu),alemająteżcechywspólne,takiejaksymptomy,historia
uzależnieńczypodatnośćnaleczenie.Przebieguzależnienia,jegoobrazirodzaj
konsekwencjizależąodobiektuuzależnienia.Naprzykład,jeśliktośmakontakt
zalkoholemlubautomatamidogryiregularniewchodziznimiwinterakcje,
toprzysprzyjających,wzajemniepowiązanychczynnikachryzykapojawiasię
syndromuzależnienia,którymaodmiennyobrazdlakażdegoznich,zarówno
podwzględemspecyfikiobjawów,jakikonsekwencji.Specyficznedlaalkoholi-
zmuobjawytonp.trudnościwodtworzeniuwydarzeń,którenastąpiłypodczas
2Wliteraturzewskazujesięnadwamodeleteoretycznepozwalającenaokreśleniewzględ-
nychudziałówczynnikówgenetycznychiśrodowiskowychkształtującychzłożonyfenotypza-
chowaniabędącegopodstawąuzależnienia.Sątomodelinterakcjigenotyp-środowiskoimodel
korelacjigenotyp-środowisko(patrzMcGue,1994).
