Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PodJeleniem,czyliwAusteriachczasówBranickiego
Pozostająwreszciepanuodpadkiprodukcjigorzelnianej
czybrowarnianej,któreteżniesą,dopogardzenia,jakodo-
skonałakarmadlabydła15.
ChłopcypijącywszynkuAlbertHenryPaine(1812-1902)
JaninaBergerównawswojejksiążceKsiężnaPanina
KockuiSiemiatyczachmiędzyinnymiopisuje,jakprodu-
kowanoalkoholihandlowanonimwdobrachKsiężnej
AnnyzSapiehówJabłonowskiej:
Wiadomoczyniętymmoimuniwersałemcałeygromadzie
wsiN.ykażdemuobywatelowi,iżsurowywydałamrozkaz
karynatych,którzybyważylidocudzychkarczemieździć,
pićicudzetrunkipodwozić,teusiebiemieć,alboprzecho-
wywać16.
Przydybanynatakowymprzestępstwiepodlegałsuro-
wejkarzegrzywnyi100plag,wymierzanychpublicznie.
Zadoniesienieoprzekroczeniutegorozkazu,wyznaczyła
księżna8złotychnagrodyicaływykrytytrunek.Nietyl-
kokarczmarze,aleiwłościaniemusielizakupywaćtrunki
tylkowedworze.
(...)gdyktóryzwłościanzechcewięceytrunkuwziąćnawese-
le,lubinnąpotrzebęwbrowarze,odpisarzabraćjąpowinien17.
Wszystkiekarczmywdobrachksiążęcychpozo-
stawałypodścisłąkontroląpisarzapropinacji,który
wedługinstrukcjiksiężnejwkażdejkarczmiemiałbyć
dwarazywtygodniu–(...)otaknieregularnychgodzi-
nach,ażebynigdyszynkarzezgadnąćieyaniprzewidzieć
niemogli18.
Każdakarczmamiałaswojąksiążeczkę,wktórejpi-
sarzwpisywałkażdorazowyswójpobytwkarczmie,
tygodniowerachunkizkarczmarzamiiwszelkieuwa-
gi.Karczmywyposażanebyłyprzezdwór.Wszystkie
sprzętywpisywanowksiążeczkękarczmarzawraz
zcenąposzczególnychprzedmiotów,zaktórewrazie
zniszczeniakarczmarzmusiałpłacićskarbowi.
PodaniekarczmyN.DniayMiesiąca...Roku...Szynkarzo-
wiN.yorazwykazrzeczywnieyznayduiacychsiętakdlawy-
godygości,iakoyporządkuszynkuycenawyrażonąwedług
któreygdycozginieszynkarzskarbowizapłacićpowinien19.
Wykazrzeczy:
(...)stółwielki,ławy,szafki,zamki,skrzynkażelazemoku-
ta6zł,skrzynkanamytozapieczętowana6zł,8kłudekżela-
znych,toiestdodwóchskrzynekyframugikażdaa2zł15gr,
tablicadozapisywaniagromady2zł,półgarniecblaszany1
zł15gr,kwartablaszana1zł,kwaterkablaszana15gr.,pół-
kwaterkablaszana15gr,ćwerćkwaterkablaszana,czerpaczek
blaszany,leykablaszana15gr,10szklaneknapiwokażdaa9
gr,30kubeczkównawódkęa5gr,6kuflówdopiwa,garniec
drewniany15gr,półgarniecdrewniany10gr.,kwartadrew-
niana10gr,półkwartadrewniana10gr20.
Karczmarzecomiesiączjeżdżalisięnasesjędogu-
bernatora,któremumusieliprzedkładaćdopodpisu
książeczki,sprawdzanerównocześniezgłównym
inwentarzemkarczem,prowadzonymprzezpisarza
propinacji.Szynkarzomniewolnobyłoudzielaćkredy-
tu:gdyprzyjeżdżapotrunekzadawnieywziętymaoddać
zarazpisarzowipieniądze21.
Chcącuchronićsięodnadużyć,księżnawprowa-
dziławswychkarczmachcałyszeregurządzeń,utrud-
niającychmożliwośćoszustw.Itaknaprzykładgąsiory
zwódką,przywożonezgorzelni,wkładanowspecjalną
skrzynkęwobecnościwójta,któryjązamykałnaklucz.
Karczmarzomniewolnobyłonigdytrzymaćżadnych
trunkówwkomorach,byniemogliwtensposóbprze-
mycaćcudzejwódki.Wceluochronyinwentarzapo-
leciłaksiężna,abybeczkizpiwemdawanedokarczm,
próczcyfryksiążęcej,miałynadniewypalanyznak
karczmy,wktórejsąużywane.
Szynkarzomzaichpracęwyznaczyłaksiężnadzie-
siątąbeczkępiwaidwudziestygarniecwódkiszyn-
kowejorazmiodu,któretozarobionepieniądzezawsze
gotowiznąnakońcukażdegomiesiącapłaconebyćmaią22.
Największątroskąwszystkichwłaścicieliwodniesie-
niudokarczembyłasprawaochronymonopoluswych
trunków.Ścisłynadzór,surowekarymiałyzapobiec
podwożeniudokarczemobcejwódki,czyobcegopiwa.
Gdybysięważyłktórykolwiekkarczmarzprzewoźne
piwaigorzałkiprzywieśćnapańskigruntjakimkolwiekspo-
sobemwinypańskiejnieprzepuszczonejgrzywien10,pisała
wswychustawachdlawsiSuchejAnnazLubomirzaWielo-
polskakanclerzycowakoronna23.Natomiastw1773roku
wspecjalnymuniwersaleksiężnaustanawia:
Aktobykolwiekzgromadyszynkarzaswegoofałszowanie
trunków,owynoszeniewódkizkomoryobwiniłtakowy4zło-
tenagrodyupisarzapropinacyidostanie.Autormemoryału,
podługktóregorewizjapodobrachczynionabyćma,radzi:
Trzebaodobcychwypytywaćsięlubszpiegówposyłać,ieżeli
zawszesą,yiakietrunkiwkarczmie,czynieodmieniaiąmo-
netączyniemiewaiąwłasnychtrunkówczyoddaiątakdwo-
rowiiaksamiodludzibiorą24.
Wwiększościdóbrszlacheckichwpływyzkarczm,
sprzedażyalkoholuipiwastanowiłyokoło20%wszyst-
kichdochodówgospodarstwa.
Wkażdymniemalfolwarkuznajdowałsięprymi-
tywniezresztąwyposażonybrowar,wktórymprodu-
kowanopiwonapotrzebydworu,poddanychchło-
pówikarczmy.Piworobionoczęściowozjęczmienia,
częściowojednakizinnychzbóż.Smaktakiegopiwa
warzonegodlapoddanychznajgorszychgatunkówsu-
11
