Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Wprowadzenie
britannica.com)terminHironia”wywodzisięodbohaterastarożytnej
komediigreckiej,sprytnego,aczniepozornegoEirona,któryswoim
dowcipemwielokrotnietriumfujenadaroganckimipyszałkowatym
Alazonem.PostaćEironastanowiniejakoprzeciwieństwoAlazona,
takjakisamaironiaopierasię(wwiększościprzypadków)naprze-
ciwieństwieznaczeń.Ironiamadawaćnauczkę,zwracaćuwagęna
kogoślubnacośalbonasytuację,którejsięnieakceptuje,którą
chciałobysięzmienić,aleniejestsięwstaniezrobićnicinnego,jak
tylkotonazwaćiwyśmiać.Ironiawyrażanapoziomiesymbolicznym
to,zczymniemożemyskonfrontowaćsięwprost.
Rodzisięjednakpytanieoto,dlaczegoniepotramylubnie
chcemypowiedziećczegośprostozmostu,bezowijaniawbawełnę,
bezwodzeniazanos,bezniedomówień?Cojestgłównymwyznaczni-
kiemtego:kto,kiedy,dlaczegoiwstosunkudokogostosujeironię?
Ponieważironiajestznaczeniemzakodowanymwinnymznacze-
niu,jesttym,czegodefactoniemaioczymniemówi,reeksjanad
ironiąmusiponiekądodwoływaćsiędozarysówpsychologiikłam-
stwa.Gdyniechcemypowiedziećczegośwprost,możemyskłamać
lubprzemilczeć,możemyjednakpójśćokrokdalejipowiedziećcoś,
niemówiąctegowcale.Możemynp.uważać,żemówienieHoczywi-
stości”niemasensu,możemytakżeniechciećbraćzobowiązania
iodpowiedzialnościzaswojesłowa,preferowaćzachowaniegry
pozorów,odpowiedzialnośćpozostawiającpostronieodbiorcy.Cała
koncepcjaironiijestwięcwgruncierzeczyteatralna.Jestnieustają-
cymodgrywaniemroliEirona,tego,którywiedząc,udaje,żeniewie,
imówiąc,udaje,żetegoniepowiedział.Zewzględunapierwotne
umiejscowienieironiiwteatrzeiretorycenajbliższazrozumieniajej
naturywydajesiękoncepcjagryjęzykowej(Wittgenstein,2005)igry
pozorów(ClarkiGerrig,1984),tujednakproponujemypostrzeganie
ironiijakoiluzjiwerbalnej.Wnawiązaniudobadańnadpercepcją
iiluzjąwzrokową1(Maruszewski,2002;Thirouxiin.,2016)propo-
nujemywprowadzenieanalogicznychmechanizmówpostrzegania
nagrunciepercepcjijęzykowej,ponieważstoimynastanowisku,
żewprocesietworzeniairozumieniaironiitj.czegoś,cozostało
wyrażone,chociażniezostałopowiedzianemamyniewątpliwiedo
czynieniazpowstaniemiluzji.
1
Naprzykład:złudzeniePonza,złudzenieMüllera-Lyera,gurydwuznaczne
RubinaczysześcianNeckera.