Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Wstęp
Innakwestia,którątakżewartomiećnauwadze,kiedypodejmujesięrozważania
dotyczącerozwojuobszarówwiejskichwPolsce,dotyczyichtradycyjnegoobrazu,funk-
cjonującegowramachokreślonegostereotypu Stereotyptenoznacza,że„obszarwiejski”
toprzedewszystkimwnaszymkraju„obszarrolniczy” Wynikato–wmoimprzekonaniu
–zdwóchistotnychprzesłanek Popierwsze,zeswoistegoobarczeniahistoriinaszegorol-
nictwa,historiinaszejwsi„ciężarem”chłopskiegolosu,któregouosobieniestanowiwdużej
mierzesystempańszczyźnianyzewszystkimijegokonsekwencjami Zdrugiejzaśstrony,
należywziąćpoduwagęjeszczeinnyczynnik,związanynietylezcharakteremrozwojuwsi
irolnictwa,ilezokresemzmianwsystemachrolnychinaobszarachwiejskichnietylko
wPolsce,aleteżiinnychkrajachnaszegoregionu Mamtunamyśliprzedewszystkim
opóźnioną,przynajmniejwstosunkudokrajówEuropyZachodniej,modernizacjęwsi
irolnictwa Rezultatemtegojestfakt,żeówpowiązanyztradycjączynnikrolniczywciąż
jeszczestanowibardzowyraźnącharakterystykęobszarówwiejskichwnaszejczęścikon-
tynentu KrajeEuropyWschodniejdoświadczyłyoczywiścieprzyspieszonejmodernizacji
wsiirolnictwa Odbyłasięonapodpostaciąkolektywizacji,wedługwzorówmniejlub
bardziejzbliżonychdoradzieckich Pomijającrozmaitejejcechycharakterystyczne,warto
pamiętaćotym,żeefektemkolektywizacjibyłydwaprocesy,któresątakżerezultatem
klasycznejczy„zachodniej”ścieżkimodernizacyjnej Chodziozmniejszenieliczbyosób
zatrudnionychwrolnictwie,jakrównieżliczbysamychgospodarstw,przyjednoczesnym
powiększeniuprzeciętnegoobszarusamegogospodarstwa Mniejludziimniej,alezato
większychczynawetdużowiększych,gospodarstw,towyniktypowegoprocesumoder-
nizacjiwrolnictwie WtymwięcsensiezmianydokonanewkrajachEuropyWschodniej
przypominałytezZachodu Tyle,żezabrakłownichistotnegoelementu,czyliprzeobraże-
niasiętradycyjnegochłopawnowoczesnegorolnika Tradycyjnichłopizmienilisiębowiem
winnychkomunistycznychkrajach,pozaPolską,wpracownikówwielkichgospodarstw,
którymizarządzałarelatywnienielicznakadra
Wartopamiętać,żeitutajPolskajawisięjakoewenement Chłopipolscyniezmie-
nilisięenmass,wzoremspołeczeństwzachodnich,wnowoczesnychrolników Nie
zmienilisięjednakrównieżwpracownikówwielkichgospodarstwzarządzanychprzez
innych,comiałomiejscewspołeczeństwach,gdziedokonanokolektywizacji Pozostali
wielkąkategoriądrobnychproducentów,którzyprzełomlat80 i90 ,czylizasadniczy
przełompolityczny,powitali–jakokreśliłtoJacekKochanowicz(1992)–jako„chłopi
posttradycyjni”,alboteż–jaknazwałatoMariaHalamska(1991)–jako„ostatnichłopi
Europy” Próbąuchwyceniafunkcjonowaniatejkategorii,ograniczonąjednakdoanaliz
regionalnych,stałysiępierwszebadaniapodjętewlatach80 izaprezentowanewpracy
poświęconejproblematycepodmiotowościpolskichchłopów(GorlachiSeręga,1991)
Innejniecokwestii,czyliwejściupolskichrolnikówwtransformacjęustrojową–zich
bagażemdoświadczeńzawierającymzarównopamięć,jakiokreślonecechycharaktery-
stycznetypowychpolskichgospodarstwwyniesionezponadczterdziestulategzystencji
wsystemiekomunistyczny–poświęconabyłakolejnapublikacjaprezentującawyniki
pierwszejedycjibadańprzeprowadzonychnaogólnopolskiejpróbiewłaścicielirodzinnych
gospodarstwrolnych(por Gorlach,1995a) Publikacjatapowstałaprzedewszystkimna
podstawiewynikówbadańwykonanychw1994roku,adotyczącychfunkcjonowania
rodzinnychgospodarstwrolnychwPolscewpierwszejpołowielat90 Jakwprzypadku
poprzednimramypojęciowo-teoretycznetworzyłakoncepcjapodmiotowości,takwtym
