Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
igłębimyśliciela,badaczachoroby,tymtragiczniejszego,jeżeliwkrąg
obserwacjirzetelnośćkażemuwciągnąćsamegosiebie.
Otoprzegląd—niewyczerpującybynajmniej—płaszczyzn,
naktórychporuszasięmyślProusta.Łatwozrozumieć,żewszystko,
cowtymujęciuświatabyłonoweicodziśwydajesięnajcenniejsze,
musiałozrazuodstręczyćpobieżnychczytelników.Proustlekceważy
sobieto,cozazwyczajstanowisiłęiurokpowieści:fabułę,wikłanie
przygód.Nigdynieślizgasiępopowierzchnizjawisk,zawszedrąży
wgłąb,aintrospekcjajegojesttakdramatycznaizajmująca,
żeobchodzisiębezzewnętrznychperypetii„bajki”.Zainteresowanie
płynieniezezdarzeń,alezperspektyw,jakienamProustumie
pokazać,zmyśli,jakąumieprzesycićnajbardziejznanyfakt,który
nagleoglądamynowymioczami.Zdrażniącądlawielunonszalancją
nigdynieliczysięzczasem.PodwieczorekupanideVilleparisis
zajmujepółtomu,obiaduksiężnejdeGuermantesconajmniejtyleż;
alektórażpowieśćpotrafitakzagarnąćiprzykućczytelnika,jak
tegenialneaktynowej„komediiludzkiej”!
Bomimoiżskąpanywpoezji,ociekającywręczpoezją,utwór
Proustajestzwłaszczakomediąwznaczeniudosłowniejszymjeszcze
niżuBalzaka.Mimobolesnościwielukartjegodzieła,mimo
zasadniczotragicznegostosunkudożycia,Proustnależydorasy
wielkichhumorystów.Możetoskutekjegopatetycznej,atakbliskiej
jeszcześmierci,możeskuteksnobistycznegonieconastawienia
pierwszychwielbicieli,alezamałomówisięokomizmiewdziele
Prousta.WobecdykcjonarzakomunałówuProusta,pokazanych
wżywymmateriale,słynny„dykcjonarzkomunałów”Flaubertajest
dziecinnieubogi!Rozdźwiękimiędzyfikcjąarzeczywistością
—araczejtym,cozwykliśmydlawygodynazywać„rzeczywistością”
—zderzeniabaniekmydlanych,jakiekażdywydymadokołasiebie
iwjakich,nibyżółwwskorupie,wędrujepoświecie,konfrontacje
epokiświatów,wszystkotodajeefektynieodparciekomiczne.
Komicznejesttuwszystko,cojesttowarzyskością;komicznyczłowiek
poruszającysięwśródludzi;tragicznymstajesię,gdypozostajesam
zesobą.
OddającpolskimczytelnikomwręcedziełoProusta,uważam
zakoniecznezdradzićimjedensekret.Mianowicieten,żelektura
Proustawymaganiejakiejcierpliwości;autortenżądapewnego
kredytu.Wynikatopoprostuztechnikijegotworzenia,zrozmiarów
tejolbrzymiej,jedynejwswoimrodzajukompozycji.Niewątpliwie
