Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
skoroświadomejegożyciejesttylkowciążzmieniającąsię
wypadkowąsumującychsięikrzyżującychczynników
podświadomości,grąwielorakiejdziedziczności,urazówikompleksów
dziecięctwa!RównocześniezFreudemizapewnenieznając
gojeszcze,Proustodgadłizmitologizowałnajistotniejszeodkrycia
freudyzmu.IjakniegdyśdziełoBalzakabyłościślespowinowacone
zewspółczesnąmyśląnaukową,wyprzedzającjąnierazzresztą,tak
samodziełoProustajestdziełemepokiBergsona,FreudaiPoincarego,
odmaterializowanejfizyki,rewolucyjnejchemii.Ileżuczućprzednim
uważanychzapierwiastkirozłożyłachemiaProusta;ileżrozsadził
onatomówpsychicznych!
GdymowaodzieleProusta,razporaznasuwasięnamyślBalzac,
mimobardzogłębokichmiędzynimiróżnic.Jakomalarz
społeczeństwa,Proustwykreślasobieinneperspektywy.Gdy
wświeciebalzakowskimnajwiększączęśćenergiiludzkiejpochłania
walkaobyt,pieniądz,praktycznaambicja,uProusta—możewynikło
tozcieplarnianychwarunkówjegoosobistegożyciaizespecjalnego
terenujegoobserwacji—wszystkieprawiedziałająceosoby
położeniemswoimuwolnionesąodgrubychtroskżycia,zabiegiich
odnosząsiędosprawmniejuchwytnych,aletymsposobniejszychdla
zademonstrowaniateatruduszyczłowieka.„Psygryząsięnadkością,
ludzienadcieniem”—powiadanaszFredro.Snobizmdostępuje
wujęciuProustafilozoficznejkonsekracji.Nietylkosnobizm
towarzyskiwtradycyjnymznaczeniutegosłowa:Proustjest
prawdziwymmistrzemwkombinowaniujegoodcieni;alesnobizm
właściwywszystkimklasom,wszystkimstanom,będącynieczym
innymjaktylkoaurązłudy,wjakiejporuszasiękażdyczłowiek.
NieśmiertelnąmonografiątakiejzłudyjestDonKiszotCervantesa;
otóż,wyobraźmysobiestuKiszotów—każdyodmiennegotypu
—współżyjącychzsobą,azrozumiemyintencjęProusta.
Aleiwżyciespołecznemieszasięwspółczynnikczasu.Dzieło
Proustajest—naograniczonym,alejakżegenialniewyzyskanym
odcinku—historiąwieluepok;obejmujewięcejniżpółwieku.
SięgającpoprzezmiłośćSwannaimłodośćOdetygłęboko
wprzeszłość,Proustdoprowadzaswojąpowieśćażdoostatnichlat,
wydobywającileżbogactwzwielokrotnegoprzeobrażeniaform,
obyczajów,sposobumyślenia,mówieniaiczucia.NikttakjakProust
nieumiałodtworzyćsubtelnegozapachuprzeszłości,oddać,zapomocą
właściwościsamegojęzyka,kolejnychepokspotykającychsięzsobą
