Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
17
dochody,aktywabieżąceiprzyszłeopotencjalnietejsamejwartościwzależności
odczynnikówpsychologicznych,sposobuprzedstawieniainformacji,narzuconych
zzewnątrzregułlubprzybrakutakich,tworzonychwewnętrzniezasadnapotrzeby
interpretacjinowegozjawiska.Wartośćtakichsamychdochodów,aktywówitp.
możebyćwięcwkażdymwypadkuinna,zależnaodkontekstu.
Zpojęciemwartościpośredniozwiązanyjesttakżeaspektracjonalnościzacho-
wań.Powstajetupytanie,czyracjonalnośćzachowańjestskładnikiemodczuwania
wartości,czywartośćjestcałkowicieniezależnaodracjonalności.Popierwsze,
racjonalnośćpowinnawynikaćzpewnychkryteriów,ateniezawszesątakiesame
wodniesieniudoosiąganiaróżnychcelów,stanowiącychwartość.Działanieracjo-
nalnewskutekprzyjęciapewnychkryteriówicelówniemusibyćracjonalnedla
innychkryteriówlubcelów.Podrugie,celosiągniętydziękiracjonalnemudziała-
niupowinienmiećwyższąwartośćniżtenosiągniętyzominięciemracjonalności.
Potrzecie,samodziałanieracjonalnepowinnostanowićwartość.Wydajesię,że
racjonalnośćdziałańsprzyjaosiąganiuwiększychwartości,niejestjednakbez-
względniewarunkiemkoniecznymaniwystarczającymdoosiąganiazałożonych
wartości.Kluczowadlapowiązaniatychdwóchkategoriijestzbieżnośćkryteriów
racjonalnościjakodziałańiwartościjakoichcelu.
Dolat70.XXwiekuzakładanoracjonalnośćzachowańrynkowych,cowyzna-
czałopewnerodzajeefektywnościrynków,wszczególnościrynkufinansowego.
Oilespecjaliściznająistosująkryteriaracjonalności,otylegospodarstwa
domoweczęstoniesąichnawetświadome,anawetjeśli,toniemusząsiędo
nichstosować.Racjonalnośćmożemiećwięcograniczonycharakter(bounded
rationality),azachowanianieracjonalnezpunktuwidzeniamaksymalizowania
pewnychkorzyścimogąbyćracjonalnewinnymaspekcie.Nagruncietychspo-
strzeżeńiobserwacjipewnychanomalii,którychniedałosięwyjaśnićwoparciu
otradycyjnemodeleefektywnościirównowagirynkowej,rozwinąłsięwlatach
80.XXwiekunurttzw.ekonomiibehawioralnej,którapróbowaławyjaśnićteż
wielezjawiskwdziedziniefinansów.Klasycznejuż(zewzględunaNagrodęim.
A.NoblawdziedzinieekonomiidlaD.KahnemanaiV
.Smithaw2002r.)dzieła
D.KahnemanaiA.Tverskyʼego[1979;Choice,Values…2000]próbująwyjaśniać
zwiększonąskłonnośćdopewnychzachowańwdziedzinieryzyka,cowpołącze-
niuzrozwinięciemwspomnianejkalkulacjimyślowejdajepodstawydoszerszego
wnioskowaniaozachowaniachnarynkufinansowym4.
4Psychologia,opierającsięnaobserwacjachmikroekonomicznych,niewypracowałajeszcze
szerszegoodniesieniadoogółuzjawiskekonomicznych.Wielepublikacjiograniczasiętylkodo
wąskichzagadnień[Bańbuła2006,Cieślak2003,Smyczek2007].Pewnegocałościowegoopra-
cowaniazagadnieńzachowańekonomicznychzpozycjipsychologiipodjęlisięautorzykrajowi
izagraniczniwobszernejpublikacjipodredakcjąTadeuszaTyszki[Psychologia…2004].
