Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
Mapyigranice
–stwierdzaBenveniste1969:321),toniemieckiewyrazyfreiIwolny’iFreund
Iprzyjaciel’orazistniejącemiędzynimipodobieństwokażeraczejmyślećowol-
nościjakoouczuciuwynikającymzprzynależnościdogrupy,którejczłonkowie
określająsięjakoprzyjaciele.
Fakt,iżwyrazynazywającewolnośćwewspółczesnychjęzykachindoeuro-
pejskichniewywodząsięzewspólnegopnia,masweantecedencje,jakprze-
konującopokazujeautor,wzamierzchłejindoeuropejskiejprzeszłości.Początek
wyrazomnazywającymwolnośćorazwyrazomzniąsemantyczniezwiązanym
wewspółczesnychjęzykachindoeuropejskichdająbowiemdwaindoeuro-
pejskierdzenieoróżnych,aczpowiązanychzsobą,znaczeniach.Upodstaw
łacińskiegoliber,francuskiegoliberté,angielskiegoliberty,atakżeniemieckiego
rzeczownikaLeute,oraz–coważne–polskiegorzeczownikaludzieleżyrdzeń
*leudhoznaczeniuIrosnąć’
,Irozwój’.Natomiastźródłeminnegoangielskiego
wyrazu,takżenazywającegowolność,czylileksemufreedomidzisiejszychnie-
mieckichleksemówFreund,Freundschafl,frei,jakipolskiegoleksemuprzyjaciel
orazśląskiegopszaćIsprzyjać’
,Iżyczyćdobrze’jestinnyindoeuropejskirdzeń
–*praya,oznaczającyuczucie,rodzajafektu.
Sytuacjętęprzedstawiaumieszczonaponiżejtabela13.Widaćwyraźnie,
wjakisposóbnabaziedwóchindoeuropejskichrdzeni:*leudhoraz*priyos
kształtowałasięwjęzykachindoeuropejskichgrupawyrazównazywających
pojęciewolności.Zjednejstrony,coukazujemateriałjęzykowyzgromadzony
polewejstronietabeli,wolnośćwyrastazideirozwoju,wzrostu,pojęćodnoszą-
cychsiępierwotniedoświatanatury,późniejprzeniesionychwobszarpojęć
zzakresużyciaspołecznego4(człowiekwolnytoIdobrzeurodzony’
,awięcten,
którymożesięrozwiać).Zdrugiejzaśwwolnościtkwipierwiastekuczuciowy:
elementbliskości,życzliwości,codokumentująprzykładyumieszczonepopra-
wejstronietabeli.
Jakwidać,tabela1stanowipróbęuchwyceniaprocesuosobliwejwędrówki
słówzjęzykadojęzyka,zjednejgrupyjęzykowejdodrugiej,atakżewsyn-
tetycznymujęciuukazuje,jakwposzczególnychjęzykachindoeuropejskich,
poczynającodsanskrytu,awedyjskiegopoprzezgrekęiłacinędojęzyków
słowiańskich,kształtowałysiębrzmieniaiznaczeniapierwotnychrdzeniindo-
europejskichzwiązanychzpojęciemwolność.
Zagadnienietostajesiędodatkowointeresujące,jeżelirozpatrywaćje
wkontekścielekturypracyAnnyWierzbickiejnatematsłówkluczywróżnych
3Rzadkoużywaneskrótyjęzykówpojawiającychsięwtekście:sanskr.–sanskryt,
awest.–awestyjski,wed.–sanskrytwedyjski;goc.–gocki,umbr.–umbryjski,gal.–
galiski.
4Wartowtymmiejscuzauważyć,żeBoryś(2005)wiążepochodzeniewyrazuludzie
zestwniem.*liutiorazpie.rdzeniemleudhitylkowznaczeniuIrosnąć’
,niesygnalizując,
istotnegodlaetymologiiwyrazu,procesuewolucjiznaczeniaodbotanicznego,fizjolo-
gicznegodospołecznego.
