Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ŚwiatwXVIIIwieku
odmienność
XV'''stulecia
konfliktymilitarne
zmianyukładów
politycznych
zmianynamapie
politycznejświata
napołudniukontynentuusadowilisięosadnicyholenderscy,wchodzącwXVIIIstu-
leciuwlicznekonfliktyzrdzennymimieszkańcami.
WyodrębniającXVIIIw.zciągudziejównależyzapytaćowydarzeniahistorycz-
neiprocesycywilizacyjneodróżniająceOświecenieodinnychstuleci.Czytaod-
miennośćomawianejepokiwiążesięzjakimiśwyjątkowymiwydarzeniaminatury
praktycznej,społecznej,gospodarczejikulturowej,czymożebardziejztempem
przeobrażizmianamiocharakterzejakościowym?Niewątpliwiekażdyztych
elementówwystąpiłwXVIIIstuleciupozostawiającnanimswoistepiętno,pozwa-
lającenawyraźnewyodrębnienieXVIIIw.Właśniewodniesieniudowydarzeńma-
jącychmiejscewOświeceniuczęstownauceużywanookreśleniaDrewolucjaDalbo
DprzewrótD(np.rewolucjaprzemysłowa,rewolucjanaukowo-techniczna,rewolucja
demograficzna).ZasadniczowydarzeniapodkreślająceodmiennośćXVIIIstulecia
związanezhistoriąEuropy.Alejakjużwspomniano,wielcyhistorycyeuropejscy
(F.Braudel),atakżeamerykańscy(RondoCameron)jednoznaczniewykazywali,że
właśniezdarzeniahistorycznewEuropiedeterminowałykształtowaniesięświata,
aprzenikaniesiękulturmiędzyżnymikręgamicywilizacyjnymibyłoprzedewszyst-
kimrezultatemdziałalnościiekspansjimieszkańcówStaregoKontynentu.
Nieulegawątpliwości,żewiekXVIIIbyłstuleciemprzejściapomiędzyDstarym
porządkiemDaspołeczeństwaminowoczesnymi.Wstosunkachmiędzynarodowych
nadalodwoływanosiędozwiązkówdynastycznych,arodzącesiękonfliktyuzasad-
nianowzględamireligijnymi.Dlategoteżwojnyz1.poł.XVIIIw.nosząnazwęwo-
jenosukcesję-hiszpańską,polskączyteżaustriacką.Zkoleinajwiększyeuropejski
konfliktstulecia-wojnęsiedmioletniąniejednokrotnieukazywanojakokonflikt
ocharakterzereligijnym.Powstającesojuszepolityczno-militarnewciążmocno
akcentowałytenczynnik,aleczęsto,gdywymagałategoracjastanu,względyreligij-
nebyłycałkowicieignorowane.Wybuchającewojnymiałynadalograniczonycha-
rakter,alenajwiększeznaczeniedladalszychdziejówkontynentumiałykonflikty
angażującewiększośćpaństweuropejskich.WiekXVIIIwEuropierozpocząłsięwy-
buchemhiszpańskiejwojnysukcesyjnejnazachodzieiwojnypółnocnejnawscho-
dziekontynentu.Wtrakciewojnysiedmioletniej,którejgłównymteatremwalk
pozostałaEuropa,ówczesnesupermocarstwa-AngliaiFrancja-przeniosłyzma-
ganiamiędzysobąpozaStaryKontynent,walczącoutrzymanieiposzerzenieswo-
ichposiadłościkolonialnych.
WciągustulecianastąpiłyistotnezmianywkonfiguracjipolitycznejEuropy.
SwojąpozycjęumocniłyAnglia,FrancjazaśiAustria,pomimoponiesionychstrat,
nadalpozostawałygłównymigraczamiwpolityceeuropejskiej.Zmalałoznaczenie
polityczneHiszpaniiiHolandii.NatomiastwEuropieŚrodkowo-Wschodniejdo
rangimocarstwurosłyRosjaiPrusy.
Istotnymzmianomuległamapapolitycznakontynentu.RosjaiPrusypowięk-
szyływznaczącymstopniuswójstanposiadania.GraniceRosjiprzesunęłysiędo
MorzaCzarnegoiBałtyku,doczegożyłajużodkilkustuleci.Prusyweszły
wposiadanieŚląskaodebranegoHabsburgom.JednocześnieRosja,PrusyiAu-
striapodzieliłysięziemiamiRzeczypospolitej,doprowadzającdozniknięciazmapy
politycznejkraju,któryjeszczewpoprzednimstuleciuprzejawiałambicjemocar-
stwowe.TrwałproceswypieraniaTurcjizjejposiadłościeuropejskich,awyspy
MorzaŚródziemnegokilkakrotniezmieniałyswojąprzynależnośćpaństwową.
Zmianypolityczne,obserwowanenainnychkontynentachwokresiebędącym
przedmiotemniniejszegoopracowania,byływynikiemdziałaniaczynnikówlo-
kalnychorazcorazsilniejszejakcjikolonizacyjnejprowadzonejprzezEuropejczy-
kówirywalizacji,jakątoczylimiędzysobą.Wrezultacieposiadłościkolonialne
przechodziłyspodpanowaniajednegokrajupodwładzęinnego.Takbyłowprzy-
1O